भाषा/साहित्य

-आर. आर. चौलागाईं- म त एउटा बफादार झोले कार्यकता हुँ पार्टीको कहिले कसको कहिले कसको नेताका झोलाहरू बोकेर हिँड्ने गर्छु । पहिला पहिला झोलामा कम्युनिस्ट पार्टीको घोषणापत्र हुन्थ्यो रेडबुक हुन्थ्यो मार्क्सवाद र लेनिनवादका ठेलीहरू हुन्थे माओ त्से तुङ, चाउ एन लाई र तेङ स्याओ पिङका जीवनीहरू हुन्थे किम इल सुङका लेखहरू हुन्थे हो चि मिन्हका संस्मरणहरू हुन्थे गोन्जालोका गाथाले भरिएका पुस्तिकाहरू हुन्थे चे ग्वेभाराका तिलस्मी कथाहरू हुन्थे म्याक्सिम गोर्कीको `आमा´ याङ मोको `युवाहरूको गीत´ भन्ने उपन्यासहरू र लु सुनका कालजयी रचनाहरू हुन्थे अनि वर्ग विश्लेषण र संसार परिवर्तन गर्ने किताबहरू हुन्थे त्यतिबेला झोला बोक्ने मेरा हजुरबा हुनुहुन्थ्यो । पहिला पहिला झोलामा रामेश, मञ्जुल, जेबी टुहुरे, अरिम, रामकृष्ण दुवाल, रायन, माधव प्रधान, ओम श्रेष्ठ, विजय सुब्बा, शम्भु राई, उ...

नेपाल (रौतहट) । सर्लाहीको बलरामा अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस मनाइएको छ । बलरास्थित काका सामुदायिक सिकाइ केन्द्रले युनेस्कोका निमित्त नेपाल राष्ट्रिय आयोगको सचिवालय सिंहदरबार, काठमाडौँको सहयोगमा २५औँ अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस मनाएको हो । बज्जिका साहित्य समाज सर्लाहीका अध्यक्ष रामचन्द्र महतो कुशवाहाको सभापतित्वमा भएको कार्यक्रमका सबै वक्ताहरुले मातृभाषा बज्जिकाको विकासको लागि धारणा राखेका छन् । मधेश प्रदेशको तेस्रो ठूलो मातृभाषा तथा दोस्रो ठूलो पितृभाषाको रुपमा रहेको बज्जिका भाषा नेपालको छैटौँ ठूलो भाषाको रुपमा रहेको छ । कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि युनेस्कोका निमित्त नेपाल राष्ट्रिय आयोगको सचिवालयका सहायक महासचिव रामेश्वर राय यादवले कुनै पनि समाजलाई जोगाइराख्न त्यस समाजको भाषा र संस्कृतिको मौलिकतालाई बचाउनु आवश्यक रहेको बताएका छन् । प्रमुख अतिथि यादवले भाषालाई सुसंस्कृत बनाउन हरेकले सभ्...

अमेरिका । कालीभक्त-कृष्णा पन्त स्मृति प्रतिष्ठान पर्वतद्वारा स्थापित कालीभक्त पन्त लोकसाहित्य अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कार २०८० अमेरिकन नागरिक अन्ना स्टिरले पाउने भएकी छिन् । कालीभक्त पन्तको बत्तीसौं स्मृति दिवसको अवसरमा आयोजित कार्यक्रममा उक्त पुरस्कार अन्नालाई दिने घोषणा गरिएको हो । नेपाली लोकगीतको विधामा विद्यावारिधी गरेकी, नेपालको लोकवार्ता र संस्कृतिको क्षेत्रमा अध्ययन, अनुसन्धान, कृतिहरु प्रकाशन, लोकवार्ता र संस्कृतिको विदेशमा समेत प्रचार(प्रसार गरी अव्दितीय योगदान पुर्याएकी उनी हवाई विश्विद्यालय अमेरिकाकी सहप्राध्यापक एवं सोही विश्व विद्यालयको साउथ एशिया स्टडिजका निर्देशक हुन् । विगत छ वर्षदेखि कालीभक्त–कृष्णा पन्त स्मृति प्रतिष्ठान नेपालले कालीभक्त पन्त नेपाली लोकसाहित्य अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कार प्रदान गर्दै आएको छ । नेपालमा रू १,०१,०००।– र विदेशमा १००१ अमेरिकी डलर राशि तथा सम्मानपत...

नेपाल (हेटौंडा) । मुक्तक मञ्च मकवानपुरमा नयाँ कार्यसमिति चयन भएको छ । सोमबार सम्पन्न प्रथम अधिवेशनबाट अध्यक्षमा सागर तिमल्सिना, उपाध्यक्षमा मेनु तिमल्सिना, सचिवमा सुवास सजल, सहसचिवमा स्वस्तिका बाँनिया र अजर फुयाँल तथा कोषाध्यक्षमा मिथिला अधिकारी चयन भएका छन् । त्यस्तै सदस्यहरुमा अनु रोक्का, बैकुण्ठ लामिछाने, कमल नेपाल, देव निर्दोष र प्रयासी प्रविना चयन भएका छन् ।...

नेपाल (रौतहट) । स्वतन्त्रता सेनानी स्व. पुण्यप्रसाद दाहालको स्मृतिमा गत आइतबार नेपाल स्रष्टा समाज,काठमाडौं तथा साहित्य सञ्जाल,रौतहटको संयुक्त आयोजनामा चन्द्रनिगाहपुरमा बृहत् साहित्यिक गोष्ठी तथा सम्मान अर्पण कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ। चन्द्रपुर नगरपालिका वडा नम्बर ५ का वडा अध्यक्ष नीलहरि कोइरालाको सभापतित्व तथा नेपाल स्रष्टा समाजका प्रमुख सल्लाहकार नगेन्द्रराज शर्माको प्रमुख आतिथ्यमा होटल हिमालयन, चन्द्रनिगाहपुरमा भएको कार्यक्रममा शिक्षण पेशामा लामो समयसम्म समर्पित शिक्षक रामकृत चौधरी,संघर्षशील एकल महिला मर्जिना खातुन तथा सामाजिक अभियन्ता एवम् स्वतन्त्रता सेनानी स्व. छविलाल घिमिरे (मरणोपरान्त)लाई सम्मान समर्पण गरियो। स्व. छविलाल घिमिरेको सम्मान उनका उत्तराधिकारी उनका जेष्ठ सुपुत्र दिलिप घिमिरेलाई प्रदान गरिएको थियो । कार्यक्रममा साहित्यकार शीतल गिरीद्वारा लिखितुआरम्भु (निबन्ध सङ्ग्रह) तथा...

–आरसी रिजाल– सावित्री बज्यैले पति चिरञ्जीवी बुढालाई बिहान चियापिउन उठ्नुस भनेर घचघच्याउदा सिताङ् भएको चालपाइन र आँगनमा आएर रुदै छिमेकीलाई गुहार्न लागिन् । ... चारपाँच जना बुढाबुढी जम्मा भए । एकजनाले नाडी छामेर–ल स्वर्गबास भएछ । लासलाई तुलसीको मोठमा लगेर राखौँ भने ।अर्कोले– जिउँदोमा भन्दा मरेको मान्छे गरुँगो हुन्छ । लास बाहिर निकाल्न हामी वृद्धले शक्त्तैनौँ ।गाउँमा लाठे भन्नू पुछारघरे ठुलो कान्छा र खोरण्डे माइलामात्र छ्न्। बोलाउन पर्‍यो भने । वल्लोपल्लो घरका बुहारी केटाकेटी पनि जम्मा भैसकेका थिए । एउटी बुहारिले– खोरण्डे दाइको मोबाइल नम्बर मलाई थाहा छ ।म दुबैजनालाई बोलाउछु भनिन् । ... यता बुढाहरु ढोबाडी खोलामा चिताको बन्दोबस्त गर्न २–३ जना अगाडि नै जानपर्छ भन्दै छ्न् । बुढीहरु सावित्रीलाई सम्झाउँदै छ्न् । यत्तिकैमा खोरण्डे र ठूलोकान्छा आएर लासलाई बाहिर तुलसीको मोठमा पुर्‍याउछ्न् । छिम...

–एसके ज्ञवाली– (गुरुपुर्णिमा बिशेष) विद्यार्थी : सर नमस्ते ! के गर्दै हुनुहुन्छ ? शिक्षक : नौ बज्यो जागीर खल्तीमा हाल्दै छु । विद्यार्थी : म डा. कृष्ण देब हजुरको पुर्व विद्यार्थी, आज गुरुपुर्णिमा यसैले हजुरलाई सम्झेर भेट्न आएको । शिक्षक: धन्यवाद ! खुशी लाग्यो । विद्यार्थी : अनि सर जागीर खल्तीमा हाल्दै छु भन्नू भयो, मैले कुरो बुझिन । शिक्षक: डा. साब हामी बोर्डिङ मास्टरहरु प्रत्येक बिहान जागीर खल्तीमा हालेर स्कुल जान्छौं ।हरेक दिन त्रासमा बिताउछौ कतै खल्तिको जागिर खसिहाल्ने हो कि ,घर फर्किदा जागीर यतै छुट्ने हो कि भनेर। जब बेलुकी जागीर सहित फर्किन्छौ ,अचाक्ली खुशी हुन्छौ अर्को दिन बिहानसम्म । अब बुझ्यौ बाबू ! विद्यार्थी : ओहो सर त्यस्तो तनावग्रस्त भएर कसरी काम गर्नु ! जाबो बोर्डिङ छोडेर कुनै ब्यवसाय गरे हुन्न र ? शिक्षक: कुरो गहिरो छ डाक्टर बा...

–आर.आर. चौलागाईं– यहाँ पार्टीहरू छन् पार्टीका नेता र कार्यकर्ताहरू छन् पार्टीको चुनाव चिन्हमा भोट हाल्ने मतदाताहरू छन् तर नेपालीहरू छैनन् । यहाँ देशभन्दा पार्टी माथि छ देशलाई अप्ठ्यारो पर्दा कोही पनि बोल्दैनन् तर पार्टीको लागि ज्यान दिन्छन् । यहाँ मान्छेहरू पार्टीको चिन्ता गर्छन् पार्टीबारे छलफल गर्छन् पार्टीको भविष्यबारे बहस गर्छन् पार्टीको गतिविधिबारे अन्तर्क्रिया गर्छन् तर देशको लागि केही पनि गर्दैनन् । यहाँ मान्छेहरू देशलाई होइन पार्टीलाई बलियो बनाउँछन् पार्टीको भक्ति गर्छन् पार्टीको चाकरी गर्छन् देश अहिले अचेत भएर लडेको छ तर देशलाई एक थोपो पानी पनि खुवाउँदैनन् देश अहिले कोमामा पुगेको छ तर देशलाई एक ट्याब्लेट सिटामोल पनि दिँदैनन् । महाशय ! भोलि देश रहेन भने तपाईं कहाँ बस्नुहुन्छ ? तपाईँको पार्टी के हुन्छ ? तपाईं राजनीति कहाँ गर्नुहुन्छ ? तपाईँ मलाई ...

–रमेशचन्द्र घिमिरे– कागजका पानामा कलमको मसीले यौटा चित्र कोर्दैछे सानी बैनी शशीले । धर्को टेढोमेडो छ चित्र खर्‍याखुरु छ तै’नि सानी बहिनी त्यसै फुरुफुरु छ । कतै रङ्ग पोतरी कतै मसी खन्याई कसो–कसो गरेर हेर्न हुने बनाई । राम्रै चित्र बनाएँ भन्ने लाग्यो होला र ! साथीभाइ सबैलाई ल्याएकी छ बोला’र । के नै चित्र कोर्छन् र यस्ता झिना–मसिना भन्नु हुन्न उस्को यै हो मिहिनेत र पसिना राम्रो छैन यो चित्र भन्दा शशी रुन्न र ? आफ्नो-आफ्नो सिर्जना कस्लाई प्यारो हुन्न र ! –भोर्लेटार, लमजुङ ।...

–मसान उपासक– तिमी आँउदा सँगै जुन ल्याउनु सँगै घाम ल्याउनु अलिकति प्रेम मिसिएको माटो ल्याउनु र खुल्ला आकाश ल्याउनु म जुन, घाम, माटो र आकाशलाई आफूलाई भन्दा धेरै मन पराउँछु । तिमी आँउदा आँगनको फूल मगमगाओस् आकाशको जुन जगमगाओस् रोकियोस् हावाको वेगवान गति र चुमोस् हावाले सुस्त वहदै तिमीले सँगै ल्याएको तिम्रो आँचल म मेरो आँगन, फूल र हावालाई आफूलाई भन्दा धेरै मन पराउँछु । तिमी आँउदा नयाँ संविधान बनोस्—प्रेमको नयाँ फूलबारी बनोस्—स्नेहको नयाँ बाटो बनोस्—नैतिकताको नयाँहरुकैबीचमा बनोस् धेरै नयाँ र प्रेमिल देखियोस् हाम्रो धर्ति म प्रेम, स्नेह, नैतिकता र धर्तिलाई आफूलाई भन्दा धेरै मन पराउँछु । तिमी आँउदा म मेरी आमालाई सुम्सुम्याउदै हुनेछु म मेरो भाइलाई पढाउँदै हुनेछु बहिनी मलाई नै घुर्की लगाउँदै हुनेछे समग्रमा म मात्र म भएर बाँचिरहेको अभिनयमा विलिन हुनेछु ठिक त्यसै ...