भाषा/साहित्य

–रमेशचन्द्र घिमिरे– ‘यो उमेर लभ गर्ने उमेर हो त मोरामोरी हो ?’ प्रिन्सिपलले मायालु पारामा सम्झाए । ‘तिमीहरू आजैदेखि लभ लेटर लेख्ने है, ओहो !’ भाइस प्रिन्सिपलले व्यङ्ग्यात्मक पाराले बोले । ‘कानुनले बीस वर्षअगाडि बिहे नगर भनेकै छ त ! अनि तिमीहरूको पारा चाहिँ के हो हँ ?’ सम्बन्धित तहको इन्चार्जले नमिठोसँग भने । प्रिन्सिपलको कार्यकक्षमा यस्तो हुँदै थियो । केही सरहरू यता व्यस्त थिए । उता अरू सर मिसहरू श्रीकृष्ण जन्माष्टमीको अघिल्लो दिनको तयारीमा जुटेका थिए । साना कक्षाका कलिला विद्यार्थीहरू राधा र कृष्णको पहिरनमा सजिएका थिए । स्कुल हो साह्रै हल्ला खल्ला गर्नु हुँदैन भन्ने बुझेका सरमिसहरू थिए । सायद त्यही भएर होला, स्पिकरबाट अन्यत्र साह्रै डिस्टर्ब नहुने गरेर मधुर स्वरमा यस्तो गीत गुन्जिरहेको थियोः ‘राधा पियारी खै त कृष्ण मधुवनैमा ए राधा पियारी खै मधुवन खोज मनैमा !’ –भोर्लेटार, लमजुङ ।...

–आरसी रिजाल– पिताको मृत्युको एकबर्षपछि छोराले आमा तपाईलाई यो घरमा बस्दा बुबाको याद आइरहने अनि बुहारीको करकरले दिक्क लाग्ने ठानेर हिजो महिले तपाईं जस्ता आमाहरू भएको ठाउँमा बस्ने व्यवस्था मिलाएर आएको छु । तपाईंलाई गफ गरेर दिन काट्न र पीडा आदानप्रदान गर्न साथीहरू पनि हुन्छ्न् ।तपाईंको मायाले मलाई बेलाबेलामा तानिहाल्छ भन्दै फुसल्यायो । छोरा बुबाको तिथिको दिन पितृप्रसाद र आमाको मुखहेर्ने दिन थोरै मिठाइ लिएर भेट्न जान्थ्यो ।आमा भने छोरा महिना महिनामा दिनमा आइदियोस् र मोबाइलमा नातिनातिका अनुहार देखाईदियोस भन्ने ठान्थिन् । तर व्यक्त गर्न शक्तिन थिन । एकदिन बृध्दाश्रमबाट छोरालाई फोन आयो– आमाको अवस्था नाजुग छ । तपाईंको नाम उच्चारण गरिरहेकी छिन् । माया लागे चाँडै भेट्न आउनु होला। छोरा आश्रम पुगेर– आमा के भयो ? आमा– तेरो बुबालाई भेट्न जाने बेलाभयो बाबू । अहिलेसम्म तिमीसंग मैले केही कुरा मागेकी थिइ...

–आर.आर. चौलागाईं– माथिबाट हाकिमको सरुवाको चिठी आयो । भोलिपल्टदेखि कर्मचारीहरू ठूलठूलो स्वरले हाकिमको निन्दा गर्न थाले । एउटाले भन्यो– ‘यो हाकिमजस्तो निर्दयी त कोही देखिनँ । अब जाने भो ठिकै भो ।’ अर्कोले थप्यो– ‘घूस कति खान्छ नि, जति भए पनि नपुग्ने । एक सुका पनि नभेटे हुन्थ्यो अब ।’ अझ अर्को उफ्र्यो–‘सरुवाको मात्रै आएछ । अझ खारेजीकै चिठी आउनुपर्ने, अनि देख्थ्यो बाबुको बिहे !’ त्यसको केही दिनपछि अचानक हाकिमको सरुवा रद्द भएको अर्को चिठी आइपुग्यो । भोलिपल्टदेखि तिनै कर्मचारीहरू हाकिमले सुन्ने गरेर नै प्रशंसा गर्न थाले । ‘यो हाकिमजस्तो दयालु त कोही देखिनँ । सरुवा रोकियो । बडो राम्रो भो ।’ ‘घूस भनेको खाँदै नखाने कस्तो इमान्दार ! सबैजना यस्तै भइदिए पो !’ ‘कुनचाहिँ बेवकूफ रहेछ त्यो सरुवा गर्न खोज्ने, बल्ल थाहा पायो होला नि !’ –हेटौँडा, मकवानपुर ।...

–समीर पाख्रिन– बाआमा शनिवार घर पस्न हुँदैन मंगलबार घरबाट निस्कनु हुँदैन भन्नू हुन्थ्यो । मेरो कलिलो दिमागमा यो कुराको गहिरो छाप बस्दै गयो । म बाहिर कतै गए पनि शनिवार घर पस्दिन थिएँ भने मंगलबार घरबाट बाहिर यात्रा गर्दिन थिएँ । बिद्यार्थी छँदा स्कुलले ५ दिने शैक्षिक भ्रमणको सूचना जारी गर्यो । शनिवार प्रस्थान गरेर मंगलवार फर्कने कार्यक्रम रहेछ । म सहभागी हुन सकिनँ । साथीहरू पश्चिमाञ्चल सबै ठाउँ पुगेर सकुशल फर्किए । बीबीएको दीक्षान्त समारोहका लागि मंगलबारको दिन कलेजले एउटा बस काठमाडौं पठाउने भयो । तर म भनेँ सोमबारै घरबाट आफ्नो खर्चमा काठमाडौं पुग्नु पर्यो । त्यो पनि एक्लै । एवम् रितले दिनहरू बित्दै गए । पढाई सिध्याइ सकेको थिएँ र कामको खोजीमा थिएँ । धेरै जगह कोसिस गरेँ तर सफल भइँन । सबैले बिदेश जाने सल्लाह दिए । जाने पक्कापक्की पनि भयो । मलाई जापान पुग्नु थियो । मंगलबार बाहेकको ट...

अमेरिका । अन्तर्राष्ट्रिय नेपाल साहित्य समाज (अनेसास) ले राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरेको जन्मजयन्तीको अवसर पारेर अनेसास कविता महोत्सव २०२४ आयोजना गर्ने भएको छ । उक्त महोत्सवमा सहभागी हुनका लागि सेप्टेम्बर २५ अर्थात असोज ९ गतेसम्म इमेल मार्फत कविता पठाइसक्नु पर्नेछ । कविता २ सय शब्दसम्मको हुनु पर्नेछ । प्राप्त कविताबाट बाचनका लागि कविहरुको चयन गरिने छ । अनेसासले प्रकाशित गरेको सूचना अनुसार जूमको माध्यमबाट बृहत समारोह आयोजना गरिने छ । विजयी हुनेहरुलाई प्रथम पुरस्कार ५०० डलर, द्वितीय पुरस्कार ३०० डलर र तृतीय पुरस्कार २०० डलरसहित प्रमाणपत्र प्रदान गरिने जनाएको छ । ...

अमेरिका । अन्तर्राष्ट्रिय नेपाल साहित्य समाज (अनेसास) अमेरिका केन्टकी च्याप्टरको आयोजनामा १५८ औं मोती जयन्ती भव्यरुपमा मनाइएको छ । अनेसास केन्टकी च्याप्टरका अध्यक्ष बद्री दाहालको अध्यक्षता तथा अनेसास केन्द्रीय समितिका अध्यक्ष सर्वज्ञ वाग्लेको प्रमुख आतिथ्यमा कार्यक्रम सम्पन्न भएको हो । कार्यक्रममा साहित्यप्रेमीहरुसहित त्यस क्षेत्रमा सक्रिय संघसंस्थाका प्रतिनिधिहरुको उपस्थिति थियो । कार्यक्रममा स्वागत मन्तव्य उपाध्यक्ष रेखा जोशीले राख्नु भएको थियो । खेम रेग्मी, चम्पा अर्याल ,किसोर सुवेदी, दिनेश अर्याल, थोमस वास्तोला, श्रेया खरेल, लक्ष्मी रेग्मी, बद्री दाहाल, अर्जुन थापा, अतुल पोख्रेल, जिवन निरौलाले आ–आफ्ना रचना वाचन गर्नु भएको थियो । त्यस्तै गुन्जय सापकोटा, रुपेश ताम्राकार, राजु रसाईली, आदित्य बिष्ट ले गजल तथा गीत गाउनु भएको थियो । प्रिसा पौडेलले नृत्य प्रस्तुत गर्नु भएको थियो ।...

नेपाल । खेमलाल–हरिकला लामिछाने प्रतिष्ठानले विक्रम सम्वत २०८० सालमा प्रकाशित नेपाली साहित्यको उत्कृष्ट कृतिलाई प्रदान गर्ने पद्मश्री साहित्य पुरस्कार प्रा. कृष्ण गौतमको उपन्यास ‘अद्वैत’ लाई अर्पण गर्ने निर्णय गरेको छ । प्रतिष्ठानलाई प्राप्त १८७ पुस्तकमध्ये विस्तारित सूचीमा १५ पुस्तक तथा संक्षिप्त सूचीमा ५ पुस्तक सार्वजनिक गरिएको थियो । द्वैत, अद्वैत तथा बहुलवादमा आस्था भएपनि मानवताको सार मूलतः एक रहेको तथा विश्वास, मत र मार्गहरू अनेक भएपनि मुहान एक रहेको व्याख्या गर्दै मानव समाजमा समभाव, समानुभूति तथा ऐक्यबद्धता स्थापना गर्ने विषयमा अत्यन्तै परिस्कृत तथा बोधगम्य भाषा र शैलीमा अद्वैत उपन्यास लेखिएको छ । प्रखर समालोचक कृष्ण गौतम पूर्वीय तथा पाश्चात्य दर्शन र साहित्यका गहन अध्येता तथा उत्तरआधुनिक सिद्धान्तका व्याख्याता पनि हुनुहुन्छ । प्रा. गौतमका समालोचनात्मक र आख्यानात्मक एक दर्जनभन्दा बढ...

नेपाल । नेपाली हास्यव्यङ्ग्यको संवर्द्धन र अभ्युत्थानमा समर्पित फित्कौली अनलाइन मिडियाद्वारा ५ हास्यव्यङ्ग्यकर्मीहरूलाई सम्मान गरिएको छ । हरेक वर्ष भाद्र महिनामा समर्पण गरिने विभिन्न सम्मान एवं पुरस्कारहरू वर्ष २०८१ का लागि समर्पण गरिएको हो । फित्कौली अनलाइन मिडियाद्वारा स्थापित ‘फित्कौली हास्यव्यङ्ग्य राष्ट्रिय सम्मान–२०८१’ द्वारा विगत चार दशकदेखि हास्यव्यङ्ग्य लेखन तथा यसको उन्नयनमा क्रियाशील व्यक्तित्व हेटौंडा, मकवानपुरका आरसी रिजाललाई नगद रु २०,१०५/- सहित सम्मानपत्र प्रदान गरिएको छ । सर्लाहीका हास्यव्यङ्ग्य लेखक महेश थापालाई ‘गोविन्द–विजया फित्कौली हास्यव्यङ्ग्य राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार– २०८१’ तथा गोरखाका हास्यव्यङ्य कवि सुभाषचन्द्र देवकोटालाई ‘फित्कौली हास्यव्यङ्ग्य राष्ट्रिय कविता पुरस्कार-२०८१’ प्रदान गरिएको छ । त्यसैगरी सिन्धुपाल्चोकका हास्यव्यङ्ग्य निबन्धकार देवीप्रसाद चापाग...

–लक्ष्मी ‘रेशमी’– बा... म भित्र छन् मेरा आँखाको नानीमा हातका शीपहरुमा खुट्टाका हरेक चालमा ओठको मुस्कानमा मन भित्रको पिडामा मस्तिष्कको सोचमा मुटुको हरेक स्पन्दनमा मैले फेर्ने सुस्केराहरुमा शरीरभरि नशा नदीमा हड्डीका हरेक टुक्राहरुमा मैले गर्ने हरेक मेहनतमा । बा... तिमी भएर म बनेको हरेक पटक ऐना हेर्दा म आफुललाई भन्दा पहिला तिमीलाइ देख्छु, महशुस गर्छु कुनै पल र दिन छैन तिमी बिना म, म भएको त्यसैले बा... आफुलाइ बिर्सेँ भने मात्र म तिमीलाइ सम्झनेछैन...। –चन्द्रपुर, रौतहट ।...

–आर.आर. चौलागाईं– नरेन्द्र आधुनिक विचारको मान्छे । पश्चिमी सभ्यताबाट प्रभावित । रीतिरिवाज, परम्परा केही नमान्ने, जे मनमा आउँछ त्यही गर्नुपर्ने । उसकी स्वास्नी उर्मिला पनि त्यस्तै । कुनै बन्धन नचाहने, ऊभन्दा पनि एक कदम अगाडि । राम्रो जागिर । भव्य बङ्गला । बैँक ब्यालेन्स । मोटरकार । नोकरचाकर । ऐसआरामले भरिपूर्ण । न अभाव । न अनिकाल । एकले अर्काको स्वतन्त्रता हनन नगर्ने । कोही कसैको तगारो नबन्ने । दुवै जनाको सहमति । नरेन्द्रको आज बाहिर जाने तयारी । श्रीमतीलाई जानकारी दिन्छ–‘साथीले बोलाएको छ । उतै बस्छु होला ।’ उर्मिला पनि निकै सजिसजाउ भएर माइत जान तम्सिन्छे । शहरको एकान्त गल्ली । रेड एरियाको नामले प्रख्यात । ग्राहकलाई पर्खेर बसेका होटल र लजहरू । एउटा अधबैँसे युवक सरासर एउटा लजभित्र प्रवेश गर्छ र कोठा बुक गर्छ । युवक लजवालालाई सोध्छ–‘तपाईँकोमा...को व्यवस्था छ कि छैन ?’ लजवाला जवाफ दिन...