भाषा/साहित्य

नेपाल । साहित्यकार मोहन सिटौलाको जीवनमा आधारित शारदा मासिकले प्रकाशन गरेको ‘मोहन सिटौला व्यष्टि र समष्टि’ विमोचित भएको छ । मंगलबार काठमडाौंमा आयोजित कार्यक्रममा पुस्तक विमोचन गर्दै नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका पूर्वकुलपति गंगाप्रसाद उप्रेतीले प्रस्तुत पुस्तकबाट सिटौलाको साहित्यिक योगदानबारे ध्यानाकर्षण गराउन मद्दत पुग्ने बताउए । पुस्तकको समीक्षा गर्दै प्राडा देवी नेपालले पाँच खण्डमा विभाजित कृतिमा ५० नेपालीमा, चार अंग्रेजीमा र चार शुभकामनासहितका ५८ जना लेखकका रचना रहेका जानकारी दिए । लेखकहरूले सिटौलालाई ‘नयाँ मुलुकका नाद’, बहुप्रतिभाका धनी, सिद्धिसुधा, चुचुरोका मान्छे, पीडाका पहाड फोर्दै उज्यालो रोप्ने, महारथी, विश्वमानवलगायत उपमा दिएका छन् । अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाजका पूर्वअध्यक्ष सिटौलाका ११ पुस्तक प्रकाशित छन् । ८२ वर्षीय उनी अद्यापि साहित्य सृजनामा क्रियाशील छन् । हाल अमेर...

नेपाल । बाह्र वर्षीय प्रदिप्ता बडूको पहिलो उपन्यास ‘डेड अर अलाइभ’ आइबार एक कार्यक्रमबीच सार्वजनिक गरिएको छ । आवरण क्रियसनद्वारा राजधानीमा आयोजित कार्यक्रममा प्राडा लवदेव अवस्थी, साहित्यकार हेमन्ती जोशीलगायतले संयुक्त रूपमा बडूको उपन्यासको लोकार्पण गर्नुभयो । प्राडा अवस्थीले बालसाहित्यकार बडूको काल्पनाशील र सिर्जनात्मक क्षमताको आकलन पहिलो पुस्तकबाटै गर्न सकिने बताउनुभयो । उहाँले उपन्यासलाई नेपाली भाषामा पनि अनुवाद गरी पाठकको पहुँचसम्म पुर्याउन सुझाव दिनुभयो । आवरण प्रकाशनका प्रबन्धनिर्देशक रमेश पौडेलले बडू बालसाहित्यका लागि प्रतिभावान् र सम्भावना बोकेको लेखिका हुन् भन्दै कलिलो उमेरमा लेखेको उपन्यासमा उहाँको सिर्जनात्मक क्षमता देखिएको बताउनुभयो । उहाँले लेखक बडूले आफ्ना पिताको जन्मदिनकै अवसरमा पुस्तक लोकार्पण गरी उहाँलाई जन्मदिनको उपहार दिएको बताउनुभयो । लेखकका पिता कैलाश बडूले प्रदिप्ताल...

नेपाल (हेटौंडा) । साहित्य सङ्गम मकवानपुरले ८ जना व्यक्तित्वलाई हेटौंडामा सम्मान गरेको छ । ३५५ औं नियमित साहित्य सन्ध्यासँगै सङ्गम साहित्य उत्सव– २०८२ को अवसरमा शनिबार विभिन्न सम्मानबाट ८ जनालाई सम्मानित गरेको हो । मकवानपुर साहित्य श्री सम्मान–२०८१ बाट मकवानपुरे साहित्य स्रष्टा राजकुमार लामिछाने सम्मान गरिएको छ । तत्कालीन जिल्ला विकास समिति हाल जिल्ला समन्वय समिति संस्थापक रहेको उक्त सम्मानको राशि १५ हजार ५५५ रुपैयाँ रहेको छ । यसैगरी भेषनाथ अधिकारी स्मृति छन्द सम्मान २०८१ बाट टीका आत्रेय सम्मानित भएकी छिन् । विशाल अधिकारी आशुतोषले स्थापना गरेको उक्त सम्मानको राशि १५ हजार ५५५ रुपैयाँ रहेको छ । यस्तै समीर पाख्रिन दीपक मुडभरी स्मृति सम्मान २०८१ बाट सम्मानित भए । १० हजार रुपैयाँ राशिको उक्त सम्मान मुडभरी परिवारले स्थापना गरेका हुन् । यसैगरी विनोद सुनिता सुवेदी सम्मान २०८१ बाट पत्रकार रामकुमा...

नेपाल । इतिहासका अन्वेषक तथा अध्यता स्व. ऋषिराज बरालको नाममा स्थपित सम्मान तथा पुरस्कारबाट नाटककार, कवि एवम् प्राज्ञ पुरु लम्साललाई सम्मान गरिएको छ । विश्व नेपाली साहित्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानद्वारा आयोजित कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि वरिष्ठ सङ्गीतकार, अन्वेषक एवम् प्राज्ञ बुलु मुकारूङले लम्साललाई विश्व नेपाली ऋषि रङ्गमञ्च शीर्ष सम्मान एवम् पुरस्कारद्वारा सम्मानित गर्नुभएको हो । विगत २५ वर्षदेखि नेपाली साहित्य, नाटक र रङ्गमञ्चमा क्रियाशील लम्साल बहुआयामिक व्यक्तिव रहेको मुकारूङको भनाइ छ । पूर्व निर्वाचन आयुक्त डा रामभक्त ठाकुरले आफूले बालकृष्ण समसँग नाटक खेलेको स्मरण गर्दै पुरु लम्साल निरन्तर नाटकमै समर्पित रहेको बताउनुभयो । कार्यक्रममा प्राज्ञ लक्ष्मी उप्रेतीले सम्मानित स्रष्टा पुरु लम्सालका बारेमा बताउँदै, युवा उमेरमै लम्सालले प्राप्त गरेको उपलब्धि र निरन्तरता लोभ लाग्दो र प्रेरणादायी रहेको ...

अमेरिका । गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएनए) अमेरिकाको नेपाली भाषा साहित्य समितिले आयोजना गरेको ‘के म नेपाली हैन र ?’ शीर्षकको कविता प्रतियोगिताको नतिजा घोषणा भएको छ । मे १८ मा भर्चुअल माध्यमबाट सम्पन्न एक कार्यक्रममा उत्कृष्ट १२ कविहरूको कविता वाचनसँगै नतिजा सार्वजनिक गरिएको हो । कार्यक्रममा भाषा साहित्य समितिका अध्यक्ष राजेन्द्रप्रसाद अर्यालको सभापतित्व रहेको थियो भने उपाध्यक्ष कवि कृष्ण गिरीले अतिथिहरूलाई स्वागत गर्नुभएको थियो । उत्तमराज भेटवाल, जीवराज बम, मधुसुदन पराजुली, ईश्वरीप्रसाद रिजाल, विभुति अधिकारी, सुवोध पौडेल, मदन घिमिरे, संयोग बस्याल, लोकहरि पाण्डेय र राजेश सापकोटाले कविता वाचन गर्नुभएको थियो । समितिका सदस्य डा. अजित घिमिरेले पुरस्कार विजेताहरूको नाम घोषणा गर्दै बधाई दिनुभएको थियो । प्रथम पुरस्कार (६सय अमेरिकी डलर) सुवोध पौडेल (हाल नर्थ क्यारोलिना), द्वितीय पुरस्कार (४ सय अमे...

–लालगोपाल सुवेदी– जेलाई पनि डस्ने गर्छ सर्प गुराँसका हाँगा हाँगामा वेरिन्छ सर्प आकाशबेलीको लहरा लहरामा बेरिन्छ सर्प सर्प जहिल्यै पनि बिष ओकल्ने गर्छ तर फूल जहिल्यै सौन्दर्य बाँड्छ जहिल्यै सुवास छर्छ भर्खरै बिदा भयो वसन्त भुँ भुँ गर्दै माहुरी आए सायद सरल हृदयका कविहरू हुन् माहुरी तिनको अनुगुन्जन भुँ भुँ हो कि ओम् ओम् ती माहुरीहरूले आफ्ना पवित्र गीतहरूद्वारा जगत नै ओमकारमय बनाए फूलको रस पिएथे माहुरीहरूले फूलकै रस पियो सर्पले पनि सर्पले बनायो बिख माहुरीहरूले बनाए मह कैयन औसधीय गुण हुन्छ महमा माहुरीहरूले अमृत बनाए सर्प भन्नु विषको थैलो कर्मीहरूको सोचमा थिएन मैलो कसैको मनमा भगवान् कसैको मनमा श्राप कोही भन्छन् गोमन कोही भन्छन् काली नाग सर्पलाई भुँ भुँ को गुन्जन व्यर्थ सर्पलाई ओमकार सुनाउनुको के अर्थ फूलले बाड्छ सौन्दर्य फूलले सुवास छर्छ के हो फूल ? के हो सर्प ? ...

-सुदीपभद्र खनाल- जो हिँडिन् लुसी मुक्त भावले त्यो अरण्यको राप तापले आदि विश्वको चेतना लिई हो मनुष्यता बीज फैलिई जिन्दगी नयाँ खोज्न लम्किई दूर देशको मार्ग ताकिई हाँक लाख ती नाघ्न तम्सिई आदि मानवी पाइला लिई गर्त देखिए नाघिए कति दु:ख भेटिए काटिए कति जिन्दगी हिँड्यो अग्रगण्य भै फैलियो धराधाममा सँधै आँशुका नदी क्रूर त्रासदी शासकी कडा उग्र ताण्डवी नाघिई उठ्यो यो पला यहाँ यामिनी नगै भोर भो कहाँ ? भित्र यात्रु त्यो आजसम्म छ नाघ्न यो धरा अक्ष दक्ष छ यो खगोल नक्षत्र मण्डल घुम्न वर्षमै लक्ष्य राख्दछ आदि यात्रुको पाइला चली दिव्य दीपको त्यो शिखा बली हुर्कियो यहाँ सभ्यता नव व्यूँझियो उठी विश्व-मानव हे लुसी बढा पाइला अझै छन् खगोलमा तैँ सरी कतै नाघ जा उडी व्योम मण्डल खोजिदे तँ झै जीव चञ्चल लेखिदे नयाँ विश्वको गति द्वार दे नयाँ प्राञ्ज दे मति दृष्टि दे नयाँ लक्ष...

-धनराज गिरी- --- " तिमी चिट चोर हौ?" " होइन सर, गोल्ड मेडलिस्ट!एक कक्षादेखि मास्टरसम्म आफ्नो पालाको अर्को " हिसिलायमीकान्त" खेर गएको " अरुण तेस्रो" नेभर चीट सर,सारेर होइन,खारेर पढेको हो। हजुरको नाम सुनेको हो,अलि पछि परियो। हजुरसित पढ्ने इच्छा थियो। हजुर टाप!" " भित्री इमानदार हौ?" " सर,बेइमानी त हाम्रो सत्र पुस्तामा छैन, दुःख छ,तर इमान त्यागिन्न! इमानास्त्र नै मेरो परिवारको दिव्यास्त्र हो। हजुरको इमानको पनि चर्चा सुनेको छु! हजुर एक हक्की,बेखौफ साहित्यकार पनि,नमूनाको व्यक्तित्व! रे! भोग्न पाएको छैन।" " मेरो कुरा छोड,म असल मान्छे होइन। आफूलाई सज्जन मानिन्छ? " " सर,हजुर खराबहरूको लागि असल होइन,मेरो लागि त आदर्श,शोध गरेको छु हजुरको बारेमा! म हजुरजस्तै एक सचेत असल नागरिक बन्ने कोसिसमा छु सर,विदेश गएर पनि फर्किएको। खोई सर,यहाँ त ... फटाहा,खुराफाती,चीट चोर,खोस्टोधारीहरूकै रजगज पाइयो। " " स...

-आर.आर. चौलागाईं- हिजो वर्ग सफाया अभियानमा लागेका चट्टानजस्ता योद्धाहरू आज बाटो फेरेर वर्ग सम्झौतामा पुगेका छन् हिजो हतियार उठाएर जनयुद्धमा होमिएका फलामरूपी मान्छेहरू आज मैनजस्तै पग्लिएर झोलमा परिणत भएका छन् हिजो प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा जुटेका कर्मशील हातहरू आज धमाधम नोट बटुल्ने भएर करोडपति र अरबपतिमा रूपान्तरित भएका छन् यही त रहेछ नि परिवर्तन भनेको । –हेटौंडा, मकवानपुर ।...

-आरसी रिजाल- ए बाउ ! जाबो पानीको गिलास समाउन नसकी ओछ्यानमा पोख्यौ हैन? बाउ -- बुढा र बालक उस्तै हुन्छन् ।त्यसै नझर्कि न बाबू ! छोरा -- ऎले उस्तै भन्नूहुन्छ।म बालक छँदा अङ्खरा हातबाट खस्दा तपाईंले --ए घिच्नाको काल तेरो पाखुरामा मासी छैन कि क्याहो भन्दै गाला चट्काएको बिर्सनु भयो। बाउ -- ल सुन! बालक हुर्कदै युवा, प्रौढ अनि बूढो हुन्छ।बुढोपछि बढ्ने अर्को तह छैन् । मांसपेशी सिथिलभै,शरीर कमजोर हुँदै जान्छ अनि हलचल गराउन पर्ने मुढा झैँ होइन्छ ।केटाकेटी भने उमेरीदै जान्छन्।सोही अनुपातमा हड्डी र मांसपेशी दरिलो र कसिलो हुँदै जान्छ। सिक्ने उमेर भएकोले अग्रजको हकारबाट बच्न सजग हुँदै जान्छन्। छोरा --त्यसो भए तपाईंहरु हसुर्ने अनि ट्याउट्याउ कराएर थच्चिने मात्र। बाउ -- "हामीलाई काम छउन्जेल भाँडो, काम सकियो ठाँडो" जस्तो नआँक।हामी त ज्ञान,सीप र अनुभवले खारिएका " जिउँदो इतिहास " हौँ। हामीबाट कति धुत...