भाषा/साहित्य

-आर.सी रिजाल- मैले उहिलेदेखि सुन्दै आएको हो-- तालुखुइलेहरु विद्वान हुन्छन् भनेको। कतौहल मेट्न म जिबा जस्तो व्यक्तिले हेटौंडाको युवा कवि पौडेललाई भेट्न पुगेँ।टाढैबाट तालुचिन्डे कवि बरन्डामा बसेको र कलम धसेको देखेँ ।नगिचै पुगेर सोधेँ -- के गर्दैछौ ओ भाइ ? जवाफ-- " लँगौटी च्यातेर कुसुमे रुमाल " शिर्षकमा कविता कोर्दैछु भने। शिर्षक सुन्दैमा तालुचिन्डेहरु वास्तवमै विद्वान हुँदारैछ्न् झैँ ठाने र प्रश्नको झटारो हानेँ। सवाल -- " कता लँगौटी कता रुमाल " खैके खैके शिर्षक राखेकै मिलेन जस्तो लाग्यो।चितवनको गिरिको पनि तालुको रौं सिरिखुरी हुँदै गरेकोले तालतालका शिर्षक राखेर लेखेको देख्छु भने। जवाफ-- बिम्बभित्र प्रतीक घुसाएको कारण असाहित्यिक व्यक्तिलाई शिर्षक बुझ्न् कठिन भएको हो।अर्को कुरा सौराहाको गैंडा र हेटौंडाको कैंडालाई दाज्न मिल्दैन । गैंडाले त त्साहित्यका हरेक बिधामा कलम चलाएर पाठकको मन ग...

–रमेशचन्द्र घिमिरे– मोबाइल हेर्ने बानीले दिक्कै पारिन् नानीले किताब पढ्न हुन्न र ? कापी पढ्न हुन्न र ? बाबासँग सोधेर हिसाब गर्न हुन्न र ? भन्छिन् दिदी ज्ञानीले दिक्कै पारिन् नानीले खाजा खान बिर्सिन्छिन् भातै खान बिर्सिन्छिन् उस्तै परे कुनै दिन स्कुल जान बिर्सिन्छिन् भन्छिन् सैनी सानीले दिक्कै पारिन् नानीले तिमी ठुली भएर जान्ने सुन्ने भएर मोबाइल हेरे हुन्न र ? फुर्सदमा रहेर भन्दा भन्दै हामीले दिक्कै पारिन् नानीले । –भोर्लेटार, लमजुङ ।...

–लक्ष्मण आचार्य– जताततै विकास नै हुन्छ असारमा । खुसी भई आकाश नै रुन्छ असारमा । वर्षैभरि बहिरो बनी बस्छ सरकार फेरि कुन हतारले सुन्छ असारमा । अरू बेला विकास बजेट रत्ती खर्चै हुन्न खर्चले नै सगरमाथा छुन्छ असारमा । खोलानाला बढिकन पानी धमिलिन्छ माछा मार्न जाल कोही बुन्छ असारमा । आयव्यय वासलात हिसाब दुरुस्त छ सक्दो सबले कमिसन दुहुन्छ असारमा । -चन्द्रपुर, रौतहट ।...

नेपाल । नेपाली भाषा साहित्यमा समर्पित स्याङ्जास्थित ‘स्याङ्जा साहित्य प्रतिष्ठान’ले ‘मणि लोकसाहित्य पुरस्कार’ प्रदान गर्ने भएको छ । प्रतिष्ठानको कार्यसमिति बैठकले हालै यस्तो निर्णय गरेको हो । शिक्षासेवी तथा स्रष्टा चूडामणि अर्यालको संरक्षकत्वमा स्थापित उक्त पुरस्कार नेपाली लोक–साहित्य तथा संस्कृतिमा योगदान पुर्‍याउने व्यक्तिलाई प्रदान गरिने प्रतिष्ठानको विज्ञप्तिमा जनाइएको छ । प्रतिष्ठानले साहित्यका विभिन्न विधामा चार वटा पुरस्कार प्रदान गर्दै आएको छ ।...

नेपाल । पत्रकार तथा साहित्यकार पुरुषोत्तम दाहाल र उनका पुत्र अनिमेषद्वारा लिखित संयुक्त कवितासंग्रह ‘वंशवृक्ष’ सार्वजनिक गरिएको छ । असार २१ गते काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रममा नेपाली लेखक संघका अध्यक्ष वियोगी बुढाथोकी, राधेश्याम लेकाली, प्रा. विष्णु केसी, कलानिधि दाहाललगायत साहित्यकारले उक्त कवितासंग्रह लोकार्पर्ण गरेका हुन् । यो कवितासंग्रहमा पुरुषोत्तमका १७ र अनिमेषका १३ कविता समेटिएको छ । कृतिमाथि प्रा. केसी र खेमनाथ दाहालले समीक्षात्मक चर्चा गरे । मिलाप पब्लिकेसनद्वारा उक्त कविताकृति प्रकाशित गरिएको हो ।...

नेपाल । नेपाल स्रष्टा समाजले ‘योगमाया राष्ट्रिय स्रष्टा सम्मान २०८२’ सुकन्या वाइवा र ‘योगमाया न्यौपाने अभियन्ता राष्ट्रिय स्रष्टा सम्मान २०८२’ भूपाल बस्नेतलाई प्रदान गरेको छ । सम्मानका साथ वाइवालाई नगद राशि २५ हजार १११ तथा बस्नेतलाई ५१ हजार एक रुपैयाँ प्रदान गरियो । आइतबार प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा आयोजित कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि तथा सामाजिक अभियन्ता दुर्गा घिमिरेले सर्जकहरूलाई पुरस्कृत गर्दै योगमायाको व्यक्तित्व र उनको निष्ठा एवम् त्यागबारे चर्चा गरिन् । साहित्यकार श्रीओम रोदनले योगमायालाई राष्ट्रिय विभूतिको रूपमा घोषणा गर्नुपर्छ भनेर आफूहरूले भन्दै आएको बताए । सम्मानित व्यक्तित्व वाइवाले नेपालीको मनभरि योगमाया छाएको बताउँदै पारिजातले समेत योगमायालाई बहुआयामिक व्यक्तित्व मानेको चर्चा गरिन् । ...

नेपाल । यस वर्षको गोपालप्रसाद रिमाल पुरस्कार वरिष्ठ साहित्यकार मेघराज शर्मा नेपाल ‘मञ्जुल’ लाई प्रदान गरिएको छ । कवि तथा नाटककार गोपालप्रसाद रिमालको १०८ औँ जन्मजयन्तीका अवसरमा साहित्य सदन नेपालद्वारा शनिबार आयोजित पुरस्कार अर्पण समारोहमा साहित्यकार मञ्जुललाई पुरस्कार प्रदान गर्दै शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधिमन्त्री रघुजी पन्तले गीतसङ्गीतले राजनीतिक एवं सामाजिक परिवर्तनका लागि सहयोग गरेको बताउनुभयो । मन्त्री पन्तले गीत सुनरै आफूहरू प्रजातन्त्र पुनस्र्थापनाको आन्दोलनमा सहभागी भएको भन्दै गीतले दैनिक जीवनमा पारेको प्रभावबारे अध्ययन गरिनुपर्नेमो जोड दिनुभयो । प्रतिनिधि सभा, अर्थ समितिका सभापति सन्तोष चालिसेले काठमाडौँको उत्तरपूर्वी भेग साहित्यिक रूपमा अग्रस्थानमा रहेको बताउनुभयो । कार्यक्रममा नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका पूर्वकुलपति गङ्गाप्रसाद उप्रेती, साहित्य सदनका अध्यक्ष हेमनाथ पौडेल, शान्त...

नेपाल । चिरञ्जीवी ‘नेपाली’ स्मृति प्रतिष्ठान चितवनको आयोजनामा मकवानपुरको दिव्य सेवा निकेतन, रातमाटे हेटौंडामा नियात्राकार रञ्जु दाहाललाई रु. १५,०००÷– सहित चिरञ्जीवी नेपाली स्मृति सम्मान समर्पण गरिएको छ । सो कार्यक्रममा रञ्जु दाहाल, रमेशमोहन अधिकारी, मञ्जु कोइराला, अप्सरा पुडासैनी, महेन्द्र कोइरालालगायतले रचना वाचन गर्नुभएको थियो भने निमेष निखिल, सुवास खनाल, भावना सापकोटा, विश्वनाथ सन्जेल, चिरञ्जीवी लामिछाने, उमेश तिमल्सिना, ॐभक्त भण्डारी, सन्जित श्रेष्ठ, वीणा पोखरेल, गौरी कँडेल, मदन विक, सुमनकिरण आदिले कविता, गजल तथा मुक्तक वाचन गर्नुभएको थियो । कार्यक्रममा जनार्दन खनाल, अरुण खतिवडा, डीबी बर्तौला, पूर्णकला घिमिरे, देवराज तिवारी, निरा पराजुलीलगायतका साहित्यकारको समेत उपस्थिति थियो । कार्यक्रमको सञ्चालन कपिल अज्ञातले, प्रमुख आतिथ्य प्रोल्लास सिन्धुलीयले तथा सभाध्यक्षता निर्मोही व्यासले गर...

-सुदीपभद्र खनाल- झोला बोक्नेलाई झोले भन्ने र मान्ने हो भने झोले म पनि हूँ फरक यत्ति हो मैले बोकेको झोलामा तिम्रो झोलामा जस्तो खोला छैन पहेँलो धातु किलोका किलो होइन एकतोला अझ एक लाल पनि छैन हुनत मेरो झोला घेरा फाटेको टोपी र नौ ठाउँमा च्यातिएको धोती लगाउने आम जनताको झोला हो बिसे नगर्ची र बिराज बखेतीहरूको झोला हो योगमाया र यज्ञबहादुर थापाहरूको झोला हो तिम्रो जस्तो टेबुलमुनिबाट बग्ने खोलामा भेटिने ठुला माछाहरू रमाउने झोला होइन देशकै विरूद्दमा आफ्नै स्वार्थ सिद्दीहेतु परायाको गोप्य विषय वस्तु बोक्ने झोला होइन देश डुबाएर आफू सप्रने घोटाला, ठेक्कापट्टा र गोप्य लेनदेनको फेहरिस्त लुकाउने कुनै बिचौलियाको झोला होइन हुनत मेरो झोला पनि झोलानै हो तर मेरो झोला ठुलठुला हाकिम र चियाबगान बेच्नेहरूले घुस खाएको पैसा ओसार्ने चिल्लो विदेशी सुट्केशजस्तो झोला होइन सरकारी जमीन हड...

-आर.सी रिजाल- सुकेको आँपको रुखलाई टोलाएर बसेको बुढा वृक्षकुमारको मनमा कुरा खेल्छ --" भोलि छोराले यो आँपको रुख कटाउदै छ। यो रुख रोपेको पचास बर्ष भयो होला।केही बर्ष मैले मलजल गरेँ। रोपेको ८/१० बर्षपछि फल दिन सुरु गर्‍यो ।कयौं घाम, पानी,हुरि,बतास सहेर हुर्क्यो।फल आफुले नखाई हामि लगायत अन्य जिवलाई खुवायो। केही बर्षपछि फल्न छोड्यो र हामिलाई छहारी दिने काममात्र गर्‍यो।परार सालबाट पालुवा फेर्न सकेन। खङग्रङ् भयो। चराचुरुङ्गीको बासस्थानसमेत हरायो। केहिबेरपछि उसलाई अर्कै तर्कनाले तान्छ र आफ्नो जिन्दगीलाई रुखसँग दाँज्न पुग्छ -- सानोमा मैले सन्तानलाई आँपको बिरुवालाई झैँ मलजल गरेर हुर्काएँ। रुखले आफू दुषित कारवण्डाइ अक्साइड तानेर जिवित प्राणीलाई सुध्द अक्सिजन दिए झैँ मैले सुकिलोमुकिलो, मिठोपिठो खाएर सन्तानलाई असल शिक्षा र स्वस्थ खानपानको प्रबन्ध गरेँ । उनिहरु हुर्किए आआफ्नो काम गर्न लागे। ऎले सन्तान ...