भाषा/साहित्य

नेपाल (हेटौंडा) । मातृभूमि साहित्य समाज मकवानपुरले मातृभूमि साहित्य महोत्सव २०८२ सम्पन्न गरेको छ । बिहिवार हेटौंडा उपमहानगरपालिकाको प्रवर्धनमा आयोजित महोत्सवमा स्रष्टा सम्मान, ४ वटा विषयहरूमा परिचर्चा, परिसंवाद र बहस सञ्चालन गरियो । हेटौँडा उपमहानगरपालिकाकी प्रमुख मीनाकुमारी लामाको प्रमुख आतिथ्य र मातृभूमि साहित्य समाज मकवानपुरका अध्यक्ष कृष्णप्रसाद दाहालको अध्यक्षतामा आयोजित कार्यक्रममा पत्रकार प्रताप बिष्ट, साहित्यिक स्रष्टाहरू गीता रेग्मी, चन्द्र गुरूङ, माधव काफ्ले, सुदेश सत्याल सम्मानित हुनुभयो । कार्यक्रममा कविहरू निमेष निखिल, भूपिन, चन्द्र गुरूङ, राधिका कल्पित, सुरेन्द्र अस्तफल, सुदेश सत्याल, सञ्चारकर्मीहरू प्रताप विष्ट, गणेश लाठ र रामकुमार एलन आदिको बहस कार्यक्रम रहेको थियो । यस्तै अधिवक्ताहरू ऋषभ अधिकारी, मदन दाहाल, अप्सरा तिमल्सिना, गणेश लाठ, भावना सापकोटा, स्रष्टा हयग्रीव आ...

नेपाल । कथाकार तथा पत्रकार लक्ष्मण वियोगीको पहिलो कथाकृति ‘सत्यम्’ प्रकाशित भएको छ । कविता, निबन्ध र गीतमा कलम चलाइरहेका कथाकार वियोगीको यस कथाकृतिमा १५ वटा कथा संगृहित छ । कथाकार वियोगी कथाकृति पेज टर्नरले बजारमा ल्याएको हो । विशेषतः पश्चिम नेपाल गण्डकी पानीढलो, त्यसभित्र पनि स्याङ्जा जिल्लाभित्र प्रचलित भाषिक सौन्दर्यका साथ कुँदिएका यी कथामा लेखकले माओवादी द्वन्द्वको पृष्ठभूमिमा सिर्जित नेपाली समाजका अनेक पाटालाई उत्खनन् गरेका छन् । यथार्थवादी धारका यी कथामा सामाजिक विभेद, असमानता तथा जनयुद्धका त्रासदी समेटिएका छन् । बालवयका स्वरलहरीमा मिसिएर आएका अनेक लोकभाकाका मुर्च्छना र लोकसंस्कृतिको सुगन्ध पनि पाइन्छ । स्याङ्जाको टाकुरामा टेकेर उडेका भावना मध्यपश्चिम, सुदूरपश्चिम र पूर्वतिरसमेत डुल्न भ्याएका छन् । पर्यावरणीय चेत र वस्तुवादी धार कथाका मुख्य सार हुन् । मानिसले भोगेको समय र समा...

नेपाल । आभास साहित्य कोषले २०८१ सालको आभास साहित्य सम्मान वरिष्ठ साहित्यकार तथा समालोचक राजकुमार बानियाँलाई प्रदान गरेको छ । यसैगरी, कोषले ‘अर्हत्’ उपन्यासका लागि आख्यानकार शैलेन्द्र अधिकारीलाई आभास उत्कृष्ट साहित्य पुरस्कार, २०८१ समर्पण गरेको छ । राजधानीमा आयोजित एक कार्यक्रममा नेपाली लेखक सङ्घका अध्यक्ष वियोगी बुढाथोकीले बानियाँ र अधिकारीलाई सम्मान तथा पुरस्कार हस्तान्तरण गरे । उक्त अवसरमा बुढाथोकीले साहित्यको क्षेत्रमा वर्षौंदेखि काम गरेका व्यक्ति र कृतिको सम्मान गरेर कोषले महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको बताउनुभयो । कार्यक्रममा सम्मानित र पुरस्कृत व्यक्तित्वबारे कवि तथा समीक्षक शकुन्तला जोशी र हेमप्रभासले चर्चा गर्नुभएको थियो । सम्मानित व्यक्तित्व बानियाँले सम्मान र पुरस्कारले साहित्य साधकहरूलाई अगाडि बढ्न ऊर्जा दिने अनुभव सुनाउनुभयो । कार्यक्रममा कोषका संरक्षक श्यामकुमार श्रेष...

नेपाल । वरिष्ठ पत्रकार तथा साहित्यकार विजय चालिसेको शुक्रबार निधन भएको छ । गोरखापत्र संस्थानका पूर्वकार्यकारी अध्यक्ष तथा गोरखापत्र दैनिकका पूर्वप्रधान सम्पादकसमेत रहेका चालिसेको ७४ वर्षको उमेरमा निधन भएको हो । जोरपाटीस्थित नेपाल मेडिकल कलेजमा उपचारको क्रममा उनको निधन भएको पारिवारिक श्रोतले जनाएको छ । उनी केही समयदेखि बिरामी भएर उपचाररत रहेका थिए । आमसञ्चार तथा पत्रकारिताको अध्यापन समेत गर्दै आएका चालिसेका आमसञ्चार र पत्रकारिता सम्बन्धी र साहित्यिक पुस्तकहरू प्रकाशित छन् ।...

-सुदीपभद्र खनाल- हावा नेती पकड गतिको शैल अग्ला मदानी ठेकी धर्ती गगन गृहमा जिन्दगी मात्र पानी गड्गड् गड्गड् मथन छ दही हेर आवाज आयो नौनी हाम्रो प्रगति पथको सभ्यता मुस्कुरायो यो ब्रम्हाण्डै घट नियतिले मथ्छ सुन्छन् मनुष्य हेर्छिन् बाली प्रकृति विजुली ढ्याङ्ङ चट्याङ खस्छ तान्यो डोरी सुन विधि उठी कर्ममा जुट्न आयो निक्ली नौनी सत र करुणा ज्ञान को मुस्कुरायो भुँड्का जस्ता नवग्रह झुली झुण्डिएका सिकामा मोती दाना मृदुल शशि छन् टल्किने नाशिकामा छल्के सातै घरर जलधि घ्वार्र आवाज आयो नौनी आहा विपुल भवमा सौम्य सौन्दर्य छायो मथ्ने आफ्नै क्रम छ विधिका ताल हुन् भोर रात खेताला हुन् ऋतु र दुनियाँ कालको दाल भात तान्ने छोड्ने घररर हुँदा हर्ष वा दु:ख छायो निक्ल्यो नौनी सरस वसुधा प्रेमले मुस्कुरायो पिर्का चौको चहुर हरिया ताल लाग्छन् कचौरा छिर्का झर्ना विपिन तनका वस्त्र भोटो र दौरा हल्यो ठ...

-धनराज गिरी- -- अनेक प्रपञ्च र घनचक्करहरू पार गरी दिक्क भएर आधा रातमा घरबाट लुसुक्क निस्कियो नभोमणि चिन्तक,बाठो हो,तर इमानदार ! उसको इमानदारीले हावा खायो। सरल र सज्जन बनेको हो,काम लागेन। गौतम बुद्ध बन्न होइन,कुन्नि के हुन हो,निस्कियो। सामाजिक संजालमा " इटहरी ब्लूज र मैनाली ब्लूज " जस्तो गरेन । चार छोरीहरूको बा,पत्नी कर्कश, आम्दानीले धान्न गाह्रो,खर्चालु जीवनसङ्गिनी, शङ्का पनि अति गर्ने। " ह्या,अरू अरू पनि भागेका हुन् -- भाग्छु" सोच्यो,र टाप! -- तीन महिना बरालियो। देश छोडेन। मनले के खोजेको हो? के?किन निस्किएको घरबाट ? थाहा छ,थाहा छैन। " मेरो खोज शान्ति हो,मनको शान्ति! " स्वसम्वाद! " स्व " पढेको थियो। नथियाको सम्झना आयो। पागलवस्तीतिर गएन। दुई चार चुली चढ्यो। मेचीदेखि महाकालीसम्म चक्कर लगाएर पनि उसको " खोज " पूरा भएन। " हे महादेव, म यत्तिकै फर्किने त घर?मार्छे मेरी ज्वालामुखीले!के मुख देखाउ...

-आर. आर. चौलागाईं- अहिले जताततै छ्यासछ्यास्ती भेटिन्छन् श्रीपेच नलगाएका राजाहरू । गाउँदेखि शहरसम्म भेटिन्छन् वडादेखि पालिकासम्म भेटिन्छन् संसद भवनदेखि सिंहदरबारसम्म भेटिन्छन् बालुवाटारदेखि शीतल निवाससम्म भेटिन्छन् । पहिला राजा एउटामात्रै हुन्थ्यो अहिले असङ्ख्य छन् पहिला एउटा राजाले मात्रै लुट्थ्यो अहिले हज्जारौँले लुट्छन् । हिजो टाढैदेखि हाँसेर बोल्नेहरू अहिले राजा भएर होला गजक्क परेर हिँड्छन् बोल्दैनन् हिजो हात मिलाएर अङ्कमाल गर्नेहरू अहिले राजा भएर होला नमस्ते पनि फर्काउँदैनन् फोन उठाउँदैनन् हिजो अनेकथरी सपना देखाउनेहरू अहिले राजा भएर होला सपनाका कुरै गर्दैनन् । अहिले पुस्तकालयमा भेटिँदैनन् साहित्यिक समारोहमा भेटिँदैनन् साँस्कृतिक कार्यक्रमहरूमा भेटिँदैनन् पत्रिका पसलहरूमा भेटिँदैनन् जनताका दु:ख र पीरमर्कामा भेटिँदैनन् बरु अहिले भट्टीभट्टीमा भेटिन्छन् जूव...

-आरसी रिजाल- अफिसबाट श्रीमान आउनासाथ रिताले-- " कान्छो देवरले बिमारी बाउलाई उपचार गराउन काठमाडौं ल्याउँदै छ्न् रे ! जान्ने भएर हजुरको ज्याद्रो घिट्घिटे बाउलाई हाम्रोमा राख्न नबोलाइस्योस्। बाउलाई सिधै अस्पतालमा भर्ना गर्न भनिस्योस्। बुवाको शेषपछि जिउनी हसुर्ने कान्छाकान्छी? खाँचो लागिराछ खर्च ब्यहोर्न र स्याहार्न , म त सक्तिनँ भनिन् । श्रीमानले -- समस्यापर्दा आफन्तकाँ नआएर कहाँ जाउन त ? पोहोर तिम्रो आमालाई हामीकैं राखेर उपचार गराएको बिर्सियौ भने। रिताले -- मेरो आमासँग हजुरको बाउको तुलना गर्न मिल्दैन। हजुरका जेठान, सालो बिदेसमा भएकाले आमा स्याहार्नु मेरो बाध्यता थियो।फेरि उपचार खर्चभन्दा बढी रकम उनीहरुले पठाएका थिए।कान्छो भाइले क्रिया खर्च जोगाउन खोज्या जस्तो छ। हजुरको खोपडीमा त गिदिभन्दा बढी लिदि थोपरिस्या जस्तो लाग्छ भनिन् । श्रीमानले -- साह्रै छुच्चो त हुनुभएन भने। रिताले -- ...

- रमेशचन्द्र घिमिरे- चुटुक्कको सानो सानो पहिरी ढाका टोपी हिँड्न मन छ मलाई अब शिर मेरो छोपी टोपी हाम्रो सभ्यता हो टोपी हाम्रो सान टोपी नै हो नेपालीको राख्ने सधैँ मान यही टोपी लगाई हिँड्छु भन्छ भाइ गोपी ढल्काएर हिँड्न मन छ मलाई झिल्के टोपी टोपी लाउँदा मलाई अरू गाउँले भने भनुन् पाखे भनुन्, गवाँर भनुन् स्याउले भने भनुन् सभ्यताको कलममा मसी मैले चोपी संस्कृतिलाई जोगाउनु छ लगाएर टोपी । -भोर्लेटार, लमजुङ ।...

नेपाल । उत्तम कुँवर स्मारक पुरस्कार गुठीले २०८१ सालको ‘उत्तम शान्ति पुरस्कार’ नियात्राकृति ‘अक्षत अन्टार्कटिका’ सर्जक जीवा लामिछानेलाई प्रदान गरेको छ । जेठ १२ काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रममा प्राडा वासुदेव त्रिपाठीले नियात्राकार लामिछानेलाई गैरआख्यान कृतिलाई मात्र प्रदान गरिने ‘उत्तम शान्ति पुरस्कार’ प्रदान गरे । पुरस्कारका साथ नगद एक लाख एक रुपैयाँ समेत प्रदान गरियो । प्राडा त्रिपाठीले लामिछानेलाई बधाई दिँदै उत्तम कुँवरसँगको आफ्नो सम्बन्धबारे चर्चा गरे । ‘रूपरेखा’ अविस्मरणीय साहित्यिक पत्रिका रहेको उनले उल्लेख गरे । उनले उत्तम कुँवर कुशल सम्पादक मात्र नभएर अनुवादक पनि भएको बताए । नियात्राकार लामिछानेले यो पुरस्कारले आफूलाई जिम्मेवारी थपेको महसुस भएको बताए । उनले ‘अक्षत अन्टार्कटिका’ लेखनको रचनागर्भबारे चर्चा गरे । आफूले यात्राको अनुभूतिलाई शब्दमा उतार्ने काम मात्र गरेको उनले बताए । समाल...