भाषा/साहित्य

नेपाल । रौतहटको गरुडामा विश्व–सञ्जय बज्जिका साहित्य कोषको स्थापना गरिएको छ । सर्लाही घर भई हाल अमेरिकामा रहेर साहित्य सिर्जना गरिरहेका विश्वराज अधिकारी र रौतहटको गरुडाका साहित्यकार सञ्जय साह मित्रको नाममा सर्लाहीको विष्णु गाउँपालिका सिमराका महानन्द झाले कोषको स्थापना गरेका हुन् । झाका छोरा डा. विजय झाले कोषको स्थापनाको घोषणा गर्दै भविष्यमा विस्तार गर्दै लाने र यसबाट बज्जिका भाषाको विकासमा सहयोग पुग्ने विश्वास व्यक्त गरेका छन् । अमेरिकामा इन्जिनियर रहेका डा. झाले कोषमा एक लाख रुपैया घोषणा गरेका हुन् । हरेक वर्ष कोषको रकमलाई विस्तार गर्दै लैजाने बताउँदै डा. झाले कोषमा रहेको रकमले प्राप्त ब्याजबाट बज्जिका भाषा र साहित्यको विकासमा काम गर्ने जिम्मेवारी बज्जिका साहित्य संगम रौतहटलाई दिएका छन् । बज्जिका साहित्य संगम रौतहटका अध्यक्ष किशुनदयाल यादवको सभापतित्वमा गरुडा नगरपालिका ५ महम्मदपुरस्थि...

नेपाल । निबन्धकार बोधराज पौडेलको दोस्रो निबन्धकृति ‘धमिराको देवल’ एक कार्यक्रमबीच सार्वजनिक भएसँगै उक्त कृतिमाथि परिचर्चासमेत सम्पन्न भएको छ । शुक्रबार अनामनगरमा आयोजित कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि समालोचक तथा निबन्धकार प्राडा लक्ष्मणप्रसाद गौतमले कृति लोकार्पण गर्दै निबन्ध लेखन एउटा लेखकका लागि जटिल विधा भएको उल्लेख गरे । निबन्ध लेखन सजिलो नभएको चर्चा गर्दै उनले लेखक स्वयम् बोल्नुपर्ने र त्यहाँ झुठो बोल्न नपाइने भएकाले यो आफैँमा कठिन विधा भएको उल्लेख गरे । प्रा।डा। गौतमले पौडेल संभावना बोकेका निबन्धकार भएको बताए । कृतिमाथि चर्चा गर्दै साहित्यकार प्रमोद प्रधानले ‘धमिराको देवल’मा कृतिकारको चिन्तन अभिव्यक्त भएको बताए । पौडेलको सार्वजनिक कृतिमा मान्छेको जीवन, प्रकृति र दृश्यहरूको अभिव्यक्ति चित्रण भएको उल्लेख गर्दै यसभित्र प्रभावकारी निबन्धहरू समेटिएको चर्चा गरे । अर्का समीक्षक प्राडा गोविन्द...

नेपाल । त्रिलोचन आचार्यद्वारा रचित ‘अविश्रान्तु’ महाकाव्य शुक्रबार एक विशेष समारोहबीच लोकार्पण गरिएको छ । साहित्य सदन नेपालले आफ्नो ३५औँ साधारणसभा तथा वार्षिक कार्यक्रमको अवसरमा महाकाव्य लोकार्पण गरेको हो । त्यस अवसरमा प्रा डा देवी नेपाल, पूर्वमन्त्री साहित्यकार शान्ता मानवी, नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका पूर्वसदस्य सचिव प्रा डा जीवेन्द्रदेव गिरीलगायतले कवि व्यथित र ‘अविश्रान्तु’ महाकाव्यका बारेमा चर्चा गर्नुभयो । त्यस अवसरमा यस वर्षको केदारमान व्यथित साहित्य सम्मान–२०८२ बाट डा तुलशीप्रसाद भट्टराई र सुधा भट्टराईलाई सम्मान गरिएको थियो ।...

–लक्ष्मण आचार्य– जीवन ल्याङफ्याङ छ र मन ल्याङफ्याङ छ कति सपारौँ कति सुधारौँ यो झन ल्याङफ्याङ छ उता मुना विह्वल छे यता मदन ल्याङफ्याङ छ सह छैन यहाँ केही कुराको जतन रु ल्याङफ्याङ छ जसोतसो पिउँछु मदिरा सित्तन ? ल्याङफ्याङ छ बाँचे भन्नू के यस्तो भोगाइ ? भिजन ? ल्याङफ्याङ छ । –चन्द्रनिगाहपुर, रौतहट ।

-सुदीपभद्र खनाल- फलेका झुक्दछन् वृक्ष निहुरिन्छन् गुणी पनि सुकेको वृक्ष झुक्दैन झुक्दैन मूर्ख त्यो पनि घमण्ड क्रोध दुर्वाक्य ईर्ष्या द्वेष अनादर मूर्खका चिन्ह हुन् सोच्छ आफैँलाई पुरन्दर सेतो हाँस छ त्यो उस्तै बकुल्लो पनि श्वेत छ दुइटै रूपमा उस्तै यिनमा कुन भेद छ ? बाहिरी रङ्गले हैन गुण भित्र विभेद छ दूध छुट्याउने पानीबाट हाँस विशेष छ लोभीलाई दिए दान झन् धेरै आश गर्दछ अहंकारी र दुर्वुद्दी भावले नाश गर्दछ घरको दूध खाएर सर्प वीष बनाउँछ चुसेर वनका पुष्प मौरी मह बनाउँछ छाड्दैन बिच्छिले डस्न बोल्न भुल्दैन कोइली छटा वषन्तको होस् वा शरद्को होस् झिलीमिली बुझ्नू स्वभाव फेरिन्न प्रकृतिले प्रदत्त हो फेरिने ज्ञान हो किन्तु मूर्ख सक्तैन बुझ्न त्यो ज्ञानीले रति गर्दैन अहं ज्ञान भएपनि अज्ञानीले म हूँ भन्छ ज्ञान क्यै नभएपनि भन्दैनन् मुनि मै जान्ने ठान्दैनन् ऋषि मै ठुलो किन्तु सं...

-आरसी रिजाल- बुढाहरु जम्मा भएपछि तालतालका गफ गर्छ्न्। बारिको पाटोमा तिनजना बुढा गफिदैथे। लुकेर चुरोट तान्न पल्केका गौतम बुढा तल्लो पाटोबाट मास्तिर आउँदैथे। मैले -- कान्लो अग्लो छ ।उता छेउबाट घुमेर आउनुस् भने। किन टेढ्थे बुढा ? असारको चिप्लो कान्लाबाट बारिको पाटोमा उत्तानोटाङ लाए। माख्लो कान्लोबाट ८४ कटेको घिमिरे बाजेले -- ए गौतमजी ! ल मेरो हात समातेर माथी आउनुस् भने। गौतमले हात त दिए। उल्टै घिमिरे गौतमको बुइ चढ्न पुगे।दुइटै हिलाम्मे भए। चालिसेले हाँसो रोक्न सकेनन्। हे बुढा हो! लौ दुबैजनाले मेरो हात समात भने। समात्न त समाते चालिसे पनि तलै ढुन्मुनिए। त्यसपछि दुईजनाले काँधको बलले गौतमलाई ठेले र माख्लो पाटोमा चढाए । एसो हेरेँ -- तिनैजना असारको बाउसे जस्ता हिलाम्मे थिए। चालिसेलाई तलबाट घिमिरेले ठेले माथिबाट गौतमले ताने। अब घिमिरे बुढा तल एक्लै परे।उनलाई तान्दा दुबैजना फेरि मुन्टिने त्रास...

–आर.आर. चौलागाईं– हिजो तिमी मलाई शोषणका विरुद्धमा कविता लेख्नु भन्थ्यौ किनकि त्यतिबेला तिमी सडकमा थियौ आज तिमी मलाई शोषणका विरुद्धमा कविता नलेख्नु भन्छौ किनकि यतिबेला तिमी सत्तामा छौ आज थाहा भयो मलाई राजनीति गर्नेहरूको ठाउँ फेरिँदो रहेछ उनीहरू कहिले सत्तामा पुग्दा रहेछन् त कहिले सडकमा पुग्दा रहेछन् तर कविहरूकोचाहिँ ठाउँ एउटै हुँदो रहेछ जहिले पनि सडक किनकि कविता बाँच्ने भनेकै सडकमा रहेछ सत्तामा होइन । -हेटौंडा, मकवानपुर ।...

नेपाल । वरिष्ठ मनोचिकित्सक तथा नेपाल सरकारका पूर्व स्वास्थ्य सचिव डा. निराकारमान श्रेष्ठको पुस्तक ‘संघर्षबाट सफलता – जीवनका अनुभव र अनुभूतिहरु’ सार्वजनिक भएको छ । ४२ बर्ष मानसिक स्वास्थ्य क्षेत्रसहित ५२ बर्षदेखि चिकित्सा क्षेत्रमा सक्रिय डा. श्रेष्ठले आफ्नो बाल्यकालदेखि हालसम्मको जीवनका उतारचढाव समेटेर आफ्नो आत्मकथा पुस्तकमा उतार्नुभएको हो । पुस्तक लोकार्पण कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि वरिष्ठ बालरोग तथा जनस्वास्थ्य विशेषज्ञ डा. बद्रीराज पाण्डेले प्रकाशित पुस्तकले नयाँ पुस्तालाई मार्गदर्शन गर्ने उल्लेख गर्नुभयो । पुस्तकको समालोचना गर्नुभएका संसद सचिवालयका पूर्व सह–सचिव तोयानाथ भट्टराईले आत्मकथा इमान्दारीताका साथ लेखिएकोमा प्रशंसा गर्नुहुँदै पुस्तक ब्यक्तिको भइकन पनि नेपालकै स्वास्थ्य क्षेत्रको विकासक्रमको प्रतिविम्व झल्किने उल्लेख गर्नुभयो । कार्यक्रममा अतिथिहरु खाद्य प्रविधि विशेषज्ञ, पूर्...

नेपाल । रौतहटका प्रख्यात साहित्यकार सञ्जय साह मित्रलाई ५० हजार रुपैयाँ राशिको ‘कवि सदानन्द अन्तर्राष्ट्रिय बज्जिकासेवी पुरस्कार’ प्रदान गरिने भएको छ । बज्जिका साहित्य समाज सर्लाहीले नवस्थापित उक्त पुरस्कार मित्रलाई दिने निर्णय गरेको हो । समाजका अध्यक्ष रामचन्द्र महतो कुशवाहाका अनुसार पुरस्कारका लागि उपयुक्त पात्र छनोट गर्न गठन गरिएको तीन सदस्यीय समितिले मित्रको नाम सिफारिस गरेको थियो । समितिमा अध्यक्ष महतो संयोजक रहँदा सदस्यहरूमा विनिताकुमारी साह र गुडीकुमारी साह रहेका थिए । बज्जिका र नेपाली दुवै भाषामा लामो समयदेखि साहित्य सेवा गर्दै आएका मित्रलाई ५० हजार रुपैयाँ नगद, सम्मानपत्र र दोसल्लासहित सम्मानित गरिने समाजले जनाएको छ । मित्रका बज्जिका र नेपाली भाषामा गरी डेढ दर्जनभन्दा बढी कृति प्रकाशित छन् । उनले हिन्दी भाषामा पनि साहित्य सिर्जना गरेका छन् । भाषा, साहित्य, संस्कृति, समीक्षा, समा...

नेपाल । साहित्य सदन नेपालले प्रत्येक वर्ष प्रदान गर्दै आएको ‘व्यथित साहित्य सम्मान’ यस वर्ष वरिष्ठ साहित्यकार डाक्टर तुलसीप्रसाद भट्टराईलाई प्रदान गर्ने भएको छ । संस्कृतमा आचार्य, राजनीतिशास्त्रमा स्नातकोत्तर र भाषाविज्ञानमा विद्यावारिधि गरेका डा। भट्टराई भाषा–साहित्य एवं सामाजिक–राजनीतिक क्षेत्रमा सक्रिय व्यक्तित्व हुनुहुन्छ । साझा प्रकाशनका पूर्वमहाप्रबन्धक, गोरखापत्र संस्थानका पूर्वअध्यक्ष र नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका पूर्वसदस्यसचिवसमेत रहिसक्नुभएका भट्टराईका नेपाली भाषाको अध्ययन–अनुसन्धान, अनुवाद, सम्पादन र पत्रकारिताका साथै कथा, उपन्यास, नियात्रा, जीवनी, निबन्ध, कविता–काव्य र समालोचना गरी तीन दर्जनभन्दा बढी कृति प्रकाशित छन् । भट्टराईले २०२५ सालदेखि अनवरत भाषा–साहित्यको सेवामा समर्पित भई महत्वपूर्ण योगदान गरेबापत साहित्य सदन नेपालले उहाँलाई सम्मान गर्ने निर्णय गरेको हो । साहित्य सद...