भाषा/साहित्य

नेपाल । नेपाली लेखक संघले आख्यानकार डा ध्रुवचन्द्र गौतमलाई दोस्रो राष्ट्रिय लेखक पुरस्कारबाट सम्मान गरेको छ । काठमाडौँस्थित नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा मंगलबार आयोजित एक समारोहकाबीच उनलाई एक लाख राशिको उक्त पुरस्कार प्रदान गरिएको हो । यसअघि पहिलो पुरस्कार साहित्यकार बैरागी काइँलालाई प्रदान गरिएको थियो । तेस्रो राष्ट्रिय लेखक दिवसका अवसरमा आयोजित समारोहमा संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री बद्रिप्रसाद पाण्डेले उनलाई दोसल्ला ओढाएर कदरपत्रसहित पुरस्कार प्रदान गरे । विसं २००० मा वीरगञ्जमा जन्मेका डा गौतमले भारतको पूणे विश्वविद्यालयबाट भाषा विज्ञानमा विद्यावारिधि गर्नुभएको छ । विसं २०२४ बाट उपन्यास लेख्न थालेका उनका २९ वटा उपन्यास प्रकाशित छन् । आधा दर्जन कथा सङ्ग्रह र एक दर्जन नाटक लेखेका डा गौतमका ४५ कृति प्रकाशित भएका कार्यक्रममा जानकारी दिइयो । ...

नेपाल । साहित्य संगम मकवानपुरले वर्ष २०८१ मा कृति प्रकाशन गर्ने १२ जना स्रष्टालाई शनिबार एक समारोहका बीच कृति प्रकाशन सम्मान प्रदान गरेको छ । २०८१ सालमा मकवानपुर जिल्लाका साहित्यकारले ४ वटा मुक्तक संग्रह, गजल संग्रह २ वटा, अनुसंस्करण एउटा, कथा संग्रह एउटा, कविता संग्रह एउटा, नियात्रा संग्रह एउटा, गीत संग्रह एउटा र संस्मरण संग्रह एउटा प्रकाशन गरेका छन् । लेखन कार्यलाई प्रोत्साहन गर्ने उद्देश्यले साहित्य संगमले स्रष्टा सम्मान कार्यक्रम गरेको हो । ३५४ औं नियमित साहित्य सन्ध्याको अवसरमा साहित्य संगमले अनुसंस्मरण ‘अनुभूतिका आँखाहरु’ प्रकाशन गर्नुभएका ऋषिराम उपाध्याय पोखरेल, गजल संग्रह ‘घामका फूलहरु’ प्रकाशन गर्नुभएका तुलसी घिमिरे, नियात्रा संग्रह ‘संयात्राको संयोग’ प्रकाशन गर्नुभएका रमेशमोहन अधिकारीलाई सम्मान गरेको छ । यस्तै कविता संग्रह ‘बहिष्कृत आवाज’ प्रकाशन गर्नुभएका यश लामा, गीत संग्रह...

नेपाल । सुनसरीको इटहरी २० तरहरामा भएको राष्ट्रिय कविता प्रतियोगितामा कवि अविनाश भट्टराईको कविता ‘झ्यालको सौन्दर्यशास्त्र’ले प्रथम पुरस्कार प्राप्त गरेको छ। ‘स्व. नारायण पौडेल स्मृति तरहरा राष्ट्रव्यापी खुला कविता प्रतियोगिता–२०८२’ का लागि प्राप्त भएका ४०६ कवितामध्ये १० वटा कविता छनोट गरी वाचनसहित अन्तिम प्रतिस्पर्धामा गरिएको थियो। निर्णायक मनु मञ्जिल, ठाकुर बेलवासे, बद्री भिखारी सहितको टोलीले भट्टराईको कवितालाई प्रथम स्थानको ताज दिएका हुन्। प्रतियोगितामा खोटाङका कवि शुभचन्द्र राईको ‘आशा’ शीर्षकको कविता द्धितीय भयो। यस्तै, रसुवाकी कवि एलिसा एकलासको ‘पृथ्वीको अन्तिम रूख’ शीर्षकको कविताले तृतीय स्थान प्राप्त गर्यो। यसैगरी, सप्तरीकी रोमा लम्साल नुराको ‘मानिसलाई रूखको अन्तिम प्रश्न’ र दैलेखका दीपिन सिजापतीको ‘सङ्घर्ष र सङ्कल्प’ सान्त्वना भयो । श्री जनसहयोग २०५० समूह तरहराले आयोजना गरेको प्...

-धनराज गिरी- धोका,धोका,धोका! अनेक पटक धोका दियो उसलाई उसको मित्रले। धोका खाने मित्र हो " दुर्योधनलाल कर्ण " तराई निवासी। अति सोझो।" दङ्गराज कर्ण " भनेर जिस्क्याउने उसलाई कलेजमा। ऊ एम ए पहिलो बर्षको विद्यार्थी । उसको नजीकको मित्र " सज्जनलालदास गुप्ता" नाम सज्जन, हेर्दा अति भलाद्मी,तर भित्री महाशकुनि,अति कपटी। के धोका दियो त? अरू होइन, जुन जुन नयाँ मित्र बनाउन खोज्छ दुर्योधनले,भित्र भित्र नभएको नभएको फत्तुर कुरा,मिथ्यारोप लगाएर सम्बन्ध भत्काइदिने,कपटी। " त्यो त राम्री पुतली देख्नै हुन्न,घरमा लैजान हुन्न,सापटी दिनहुन्न,मनको कुरा भन्नहुन्न !" यस्तै आरोपहरू । गुप्ताको गुप्त रूप थाहा पायो कर्णले,अनि सोच्यो," हेर मित्र,म अति सोझो,मनमा पाप छैन,तर तेरो भित्री खेल बुझेको छु, यति कुरा ख्याल गर्नू, म एक सोझो मान्छे घातक सिनेमाको सन्नी देवल बन्न नपरोस् !सहन्छु,एउटा सीमासम्म। प्रतिशोधको भावना छैन मभि...

नेपाल । नइ एकेडेमीले निकट भविष्यमा दुई दिने ‘नेपाल भारत विश्वविद्यालय प्राध्यापक सम्मेलन’ गर्ने भएको छ । त्रिमूर्ति निकेतनका संयोजक प्राडा महादेव अवस्थीको संयोजकत्वमा सम्पन्न हुने यस सम्मेलनमा नेपाल तथा भारतका विभिन्न विश्वविद्यालयबाट नेपाली भाषासाहित्यमा विद्यावारिधि गर्ने ३५० जना प्राज्ञको सहभागिता हुने भएको छ । नइ एकेडेमीका सदस्यसचिव नरेन्द्रराज प्रसाईले नेपाल भारत विश्वविद्यालय प्राध्यापक सम्मेलनका लागि विद्यावारिधि तहको पठनपाठन हुने दुवै देशका सपूर्ण विश्वविद्यालयबाट कार्यपत्रहरू प्राप्त भइसकेको जानकारी दिनुभभयो । ‘नेपाली भाषासाहित्यको विकासमा नेपाल तथा भारतका विश्वविद्यालयको भूमिका’ नामक उक्त ग्रन्थ आठ सय पृष्ठ जतिको हुनेछ । सम्मेलनको प्रथम सत्रमा नै कार्यपत्र समाविष्ट उक्त प्रलेख ग्रन्थको लोकार्पण गरिने कार्यक्रम रहेको उहाँले बताउनुभयो । सम्मेलनका लागि सर्वश्री प्राडा ऋषिराम शर्...

–सुवास खनाल– ‘मलाई अनुभव भइरहेको शरिरको यो कम्पन ज्वरोको हो वा अभावको कुनै आकृति हो ?’ जब समीरसँग मेरो भेट भयो, मलाई लाग्यो ऊ यही सोचेर बसिरहेको छ । समीर अध्ययनमा राम्रो व्यक्ति हो । म उसको कोठामा गत महिनाको हप्तान्त भेट्न गएको थिएँ । एमएस्सीको प्रवेश परीक्षा दिने बेलातिर उसको र मेरो पहिलो भेट भयो । अहिले अन्तिम वर्ष । अध्ययनको यो तह झन्डै समाप्त हुन लागेको छ । कलेज अध्ययनको सिलसिला सकिइसकेको छ तर परीक्षा भने सुरु भएको छैन । म भेट्न पुग्दा ऊ अलिक बिमारी रहेछ । ऊ भन्दै थियो–‘यार ! यो इक्जाम पनि नदिऊँ जस्तो लाग्दैछ ।’ उसका कुराले मेरो मनमा नराम्रो चस्का दियो । म सोच्दै थिएँ –‘परीक्षा जस्तो विषय पनि यति सजिलै नदिने भन्ने विचार ऊसँग कसरी जन्मियो ?’ उसको कोठामा माकुराका जालाहरू प्रशस्तै लागेको थियो । बिमारीकै कारण कोठा सफा गर्ने परिस्थिति नमिलेको हुन सक्छ भन्ने सम्झेँ । सहरमा सस्तै खालको को...

–लक्ष्मण आचार्य– वर्षौंदेखि हेपिएर आन्दोलनमा छन् शिक्षक । उपेक्षाले सेकिएर आन्दोलनमा छन् शिक्षक । अधिकारको लडाइँ हो यो वर्षौं दबिएको सतहमा देखिएर आन्दोलनमा छन् शिक्षक । आन्दोलनको निन्दा गर्नेहरूले बुझे हुन्छ नियतिले घेरिएर आन्दोलनमा छन् शिक्षक । थोत्रो ऐन विधानले कति काम चलाउँछौ ? धाराहरूले सेरिएर आन्दोलनमा छन् शिक्षक । शिक्षामा थुप्रिएका समस्याका चाङहरू कत्ति पनि नहेरिएर आन्दोलनमा छन् शिक्षक । –चन्द्रपुर, रौतहट ।...

-आर. आर. चौलागाईं- म नै राष्ट हुँ म नै संविधान हुँ र म नै सार्वभौमसत्ता हुँ । म नै भूत हुँ म नै वर्तमान हुँ र म नै भविष्य हुँ । म नै आदि हुँ म नै मध्य हुँ र म नै अन्त्य हुँ । म नै पाताल हुँ म नै धरती हुँ र म नै आकाश हुँ । म नै ब्रह्मा हुँ म नै विष्णु हुँ र म नै महेश्वर हुँ । -हेटौंडा, मकवानपुर ।

-आरसी रिजाल- एकअर्काको हात समाएर लैनो भैंसीको पाडो हिडेँझैँ हिँड्ने बुढाबुढी देखेको झण्डै एकसाता भयो। दुबै वृद्ध भएकाले कसले कसलाई सहारा दिएर हिँडेका हुन् ठम्याउन सकिदैनथ्यो। एकदिन खुलदुली मेट्न नगिचै पुगेर सोधेँ। बुढाले -- वृद्धभत्ता पाइन्छ रे भनेर नागरिकता बनाउन आएको। प्रशासन र वडा कार्यालय धाँउदाधाँउदा हत्तु भैयो भने। सहयोग पुर्‍याउन सकिन्छ कि भनेर वडामा पुगेँ। वडा अध्यक्षले -- उहाँहरु ७०/७५ बर्ष अगाडि यहि वडाको लामिडाडा भन्ने ठाउमा जन्मेको भन्नुहुन्छ।त्यहाँको बस्ती उठेको तिसौँ बर्ष भयो होला। मुचुल्का उठाउन चिन्याजान्या कोहि छैन। र अन्य प्रमाणिात कागजात केही छैन। अनाहकमा हामी फस्छौँ।जिल्ला प्रशासनमै जानुस् भने। जिल्ला प्रशासनमा वडाको सिफारिसबिना नागरिकता उपलब्ध गराउन सम्भव छैन भने। मैले -- उहाँलाई लामिडाडाको पानीको मुहान, खोल्साखोल्सी, चौतारो ,गौचरन आदि सबै थाहा छ भन्नुहुन्छ ।अनि उह...

–रमेशचन्द्र घिमिरे– बरु गाली गरेमा चुप लागेर सुन्छु म पिटाइ खान डर लाग्छ धुरुधुरु रुन्छु म माया गरी फकाउनू कुरा बुझ्ने भा’को छु घर जस्तै ठानेर स्कुलमा आ’को छु धेरै पढी उन्नतिको शिखरलाई छुन्छु म लौरो देखाई नतर्साउनू धुरुधुरु रुन्छु म सम्झाएर पढाए पो कुरो बल्ल बुझिन्छ गुरुमा र गुरुलाई देउता जस्तै पुजिन्छ हजुर झैँ बुझ्झकी ज्ञानी मान्छे हुन्छु म चर्को डाँको सुन्यो कि त धुरुधुरु रुन्छु म । –भोर्लेटार, लमजुङ ।...