भाषा/साहित्य

नेपाल । नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठान, नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठान, नेपाल सङ्गीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको पदाधिकारीको संयुक्त बैठक नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा सम्पन्न भएको छ । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री बद्रीप्रसाद पाण्डेको प्रमुख आतिथ्यमा सम्पन्न उक्त कार्यक्रममा तीनवटै प्रतिष्ठानका कुलपति, उपकुलपति, प्राज्ञपरिषद् सदस्यको उपस्थिति रहेको थियो । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री बद्रीप्रसाद पाण्डेले संस्कृतिसम्बन्धी राष्ट्रिय सम्मेलन गर्न आवश्यक रहेको बताउनुभयो । उहाँले केन्द्रका तीनवटै प्रतिष्ठानले प्राज्ञिक अध्ययन, अनुसन्धान गहिरो गरी गर्न लगानी व्यापक बनाउनुपर्ने विचार राख्नुभयो । नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका कुलपति नारदमणि हार्तम्छलीले संस्थागत, नीतिगत, कार्यक्रमिक विषयलाई जोड दिनुपर्ने बताउनुभयो । उहाँले प्राज्ञिक संस्थाहरूको सहकार्यले प्राज्ञिक ज्ञा...

-आर. आर. चौलागाईं- जब म हुने छैन यो धरतीमा तब पनि रहुन् मैले लेखेका अक्षरहरू रहुन् मैले बोलेका आवाजहरू पनि मैले टेकेका पदचापहरू पनि रहुन् मैले लगाएका हस्ताक्षरहरू पनि रहुन् जब म हुने छैन यो धरतीमा । जब म हुने छैन यो धरतीमा तब पनि रहुन् मैले हेरेका दृश्यहरू रहुन् मैले सुनेका गीतहरू पनि मैले भोगेका कथाहरू पनि रहुन् मैले थालेका अभियानहरू पनि रहुन् जब म हुने छैन यो धरतीमा । जब म हुने छैन यो धरतीमा तब पनि रहुन् मैले खिचेका तस्वीरहरू रहुन् मैले कोरेका किरिङमिरिङहरू पनि मैले देखेका सपनाहरू पनि रहुन् मैले व्यक्त गरेका अभिलाषाहरू पनि रहुन् जब म हुने छैन यो धरतीमा । जब म हुने छैन यो धरतीमा तब पनि रहुन् मैले हिँडेका गोरेटाहरू रहुन् मैले नाघेका फड्केहरू पनि मैले पानी खाएका कुवाहरू पनि रहुन् मैले वास बसेका पाटी र पौवाहरू पनि रहुन् जब म हुने छैन यो धरतीमा । जब म हुने छैन...

-सुदीपभद्र खनाल- मन भित्रै बसेको छ अहंले युक्त रावण मन भित्रै बसेको छ आदर्श राम पावन कुन बाटो म हिँड्ने हो चल्ने हो पथमा कुन गन्तव्य कुन हो पुग्ने लक्ष्य जीवनमा कुन कता जाने कता बढ्ने आफ्नै शुद्द छनौट हो राम रावण जे बन्छौ शुद्द आफ्नै बनोट हो कर्मका डोबले लिन्छ सुकर्म र अकर्मको दुष्कर्म वा दुरात्माको बाटो त्यो अपकर्मको आफ्नै चिन्तनले हाँक्छ कर्मको रथ गारत अहंकार सुभा इर्ष्या विलासमा छ संकट म भित्रको म चिन्नाले सबै हुन्छ सुरक्षित चिन्दैन तत्व जो भित्री बन्दैन राम रक्षित लोभ भोग र ऐश्वर्य देवता कहलाउँछ आसुरीपनको भान क्रोध हिंसा गराउँछ ब्रम्ह चिन्तनले मात्रै भ्रम सारा हराउँछ अहं सारा डढाएर तृष्णा मुक्त गराउँछ खुलेर मनको पाटो देखिन्छ कर्मको गति छर्लङ्ग सब देखिन्छ जो जे छन् मति दुर्मति सोची सच्याउँदै बढ्दा हुँदैजान्छ सुमङ्गल अवश्य अन्त्यमा मिल्छ दिव्य सुकर्मको फल ...

-लालगोपाल सुवेदी- आँसुमा आँसु देखेर आँसु मुस्कुरायो हाँसोमा हाँसो देखेर प्रकट भयो गौडी रीति करुण रसको चूडान्तमा उत्तराखण्डको धरालीजस्तो ग ड ड /ण ट ठ ह / ड ण ठ जस्तो भयो शिशमहल पहाडबाट हामफालेजस्तो हाँसोमा हाँसो देखेर रोयो हाँसो रोयो हाँसो हाँसो रोएकोमा छ सबको गुनासो तिम्रो , मेरो , जसको पनि ! हेर आदेश फर्माउनेहरू छन् जेलमा जेल नगएरै बन्दी भएका छन् ती त झन् कहाँ छ जेल ? आँखामा इन्सोमेनिया छ त्यो पनि महाजेल नै हो मुकुण्डोमा टाँसेको हाँसोजस्तो छ हाँसो हाँसोमा कृत्रिमता छ त्यो पनि महाजेल नै हो जुत्तामा जीपीएसजस्तो छ शंका निकटवर्तीमै बनिरहन्छ शंका त्यो पनि जेल नै हो कठै विचरा ! काजी दाइ पो निदाउन सके त काजी दाइ हुन् चरा हुन्छ जोसँग विचारको स्वतन्त्रता निदाउन सक्छ त्यो जहिले पनि जता पनि झुण्डिएकै तरबार मुनि पनि आदेश फर्माउनेहरू किन निदाउन सक्थे ? कठै विचरा ! ...

-आरसी रिजाल- उमेर ढल्केपछि बिरामी हुँदा -- आफन्तका कुरा छाडौं ,आउनै नपर्ने मान्छे आएको देख्दा खुच्चिङ भन्न आएझैँ लाग्दो रहेछ। अहिले एक्लै उत्तानो परेर सिलिङ्तिर हेर्दै छु।मनमा तर्कना खेल्दैछ्न -- म जन्मे।युवा र प्रौढ अवस्था गुजारेँ।अब बूढो भएँ।यसपछि आउने अवस्था निश्चित छ। यतिबेला जीउँदै छु। तर मरेपछि समाजले मलाई के भन्ला ? भन्ने पिर लाग्न थालेको छ। मेरा पितामाता बित्नु भयो।उहाँहरु बित्नु भएको भोलिपल्ट दुईदिन भयो। स्वच्छु-- वंश वृद्धि त पशुले पनि गरेको छ। मातृभूमिको भार टार्न मैले के गरेँ ? पिताजीलाई जवाफ नफर्काउने छोरा त्यो रात सपनामा उहाँसँग भनाभनै भयो।उहाँले भन्नुभयो -- आफू अनपढ भए पनि तँलाई कलेज पढाएको।मैले आफ्नो सन्तानको वास्ता नगर भनेको हैन। जन्माएपछि शिक्षादीक्षा दिनु बाउआमाको कर्तव्य हो।अलिकति सामाजिक हुन सिक भन्न खोजेको मात्र हुँ। मैले भने -- तिथिमा तपाईंलाई पिण्ड लडाएकै ...

-रमेशचन्द्र घिमिरे- जून मामालाई भेट्न हो कि आकाशभन्दा माथि मलाई छोडी कता लाग्यौ ए, जूनकिरी साथी ! दिउसो दिउसो कुना पस्दै हराउँछ्यौ कता देखिइन्नौ भेटिइन्नौ खोजेँ जतातता जब घाम अस्ताउँछ पर्छ साँझ राति भरे फेरि भेट्नु पर्छ ए, जूनकिरी साथी ! तिमी आऊ किरण छर्दै लेख्छु अनि पढ्छु त्यही उज्यालो हेरेर नै गृहकार्य गर्छु बाबा जस्तै जाती तिमी आमा जस्तै जाती तिमीलाई कुरी बस्छु ए, जूनकिरी साथी ! झ्यालको बाटो छिरी अनि गर्दै घुमिफिरी झिमिक झिमिक बत्ती बाल्दै आऊ जूनकिरी मैले जस्तै मन पराउँछन् बाजे अनि नाति मेरै साथमा बस सधैँ ए, जूनकिरी साथी ! -भोर्लेटार लमजुङ...

नेपाल । ‘विद्यालोक धरान’ पुस्तक लोकार्पण गरिएको छ । प्रवेशिका परीक्षा समूह २०२५ धरानले पुस्तक बजारमा ल्याएको हो । साउन १७ काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रममा गीतकार एवं कवि कालीप्रसाद रिजाल, सुरेशकुमार शर्मा, प्राडा माधवप्रसाद पोखरेल, प्राडा सुरेन्द्र केसी, प्राडा कृष्णप्रसाद दाहाल, खेमनाथ दाहाललगायत व्यक्तिले पुस्तक सार्वजनिक गरे । कार्यक्रमका वक्ताले धरान पब्लिक हाइस्कुलका बारेमा चर्चा गर्दै पुस्तकका माध्यमबाट एउटा इतिहास निर्माण भएको बताए । पुस्तकमाथि प्राडा दाहाल र प्रा। डा। सजिता बर्माले समीक्षात्मक टिप्पणी गरे । धरान ऐतिहासिक, धार्मिक र पुरातात्त्विक धरोहर रहेको बताउँदै उनीहरूले पुस्तक हरेकका निम्ति संग्रहणीय रहेको उल्लेख गरे । ‘विद्यालोक धरान’का प्रधानसम्पादक खेमनाथ दाहालले कृतिलाई साकार रूप दिन बौद्धिक लेखरचना उपलब्ध गराउने सबैलाई धन्यवाद दिए ।...

नेपाल । अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज, यूकेले प्रदान गर्ने ‘सुप्रमा–ईप्रमा अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कार–२०२५’ डा. श्रीधर खनालको उपन्यास ‘सावर्णि’लाई प्रदान गरिने भएको छ । पुरस्कार समितिका संयोजक डा. रुपक श्रेष्ठद्वारा प्रेषित विज्ञप्तिअनुसार उक्त पुरस्कारका डा. खनालको ‘सावर्णी’ छनोटमा परेको छ । पुरस्कारको राशि पाँच सय पाउन्ड छ ।...

अमेरिका । गजलकार बिटु केसी बरालको नयाँ कृति ‘धीत’ माथि आइतबार अमेरिकाको ड्यालसमा परिचर्चा कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ । दुई दशकको अमेरिका बसाईलाई बिट मारेर केही समय अघि नेपाल फर्किएकी केसीको नयाँ कृति धीत गजलहरुको संग्रह हो । धीतले वर्तमान परिवेशमाथि चोटिलो प्रहार गरेको त्यस अवसरमा वक्ताहरुले उल्लेख गरेका थिए । साहित्यकार भीम कार्कीले धीतमा अमेरिका र नेपालको सम सामयीक परिवेशमाथि लेखिएको उल्लेख गर्दै गजलकार केसीबाट भविष्यमा थप उत्कृष्ठ साहित्यिक कृति प्रकाशित हुने अपेक्षा व्यक्त गर्नुभयो । अर्का समिक्षक तथा लेखक सञ्जय घिमिरेले गजल आफैंमा चोटिलो विधा भएकाले समिक्षाभन्दा पनि सुन्दा अझै चाखपूर्ण हुने टिप्पणी गर्नुभएको थियो । कार्यक्रममा लेखिका केसीले गजल कृति रचना गर्दाका अनुभव प्रस्तुत गर्दै आपूmलाई अमेरिकालेनै यो विधामा कलम चलाउन प्रेरणा दिएको उल्लेख गर्नुभयो । कार्यक्रममा अन्तर्राष्ट्रिय ...

नेपाल । नागार्जुन वाङ्मय प्रतिष्ठानले जदौ पुरस्कार साहित्यकार डा. रामेश शुभेच्छुलाई प्रदान गरेको छ । दाहाल यज्ञनिधिका ७२ औँ जन्मजयन्तीका अवसरमा नागार्जुनले शनिबार जदौ पुरस्कार २०७२ शुभेच्छुलाई प्रदान गरेको हो । नागार्जुन वाङ्मय प्रतिष्ठानका अध्यक्ष दिल पौडेलको अध्यक्षता र साहित्यकार, प्राज्ञ डा। तुलसी भट्टराईको प्रमुख प्रमुख आतिथ्यमा सम्पन्न समारोहमा पुरस्कार शुभेच्छुलाई प्रदान गरेको हो । साहित्यकार डा. रमेश शुभेच्छुले दाहालका कृतिको खोज गरी उहाँको जीवनी व्यक्तित्व र कृतित्वलाई बाहिर ल्याउ खेलेको भूमिका उल्लेख्य रहेकाले उहाँलाई पुरस्कृत प्रतिभाका रुपमा छनोट गरिएको छनोट समितिका संयोजक मातृका पोखरेलले बताउनुभयो । कार्यक्रममा साहित्यकार प्रा। प्रयागराज वाशिष्टले दाहालका कविता र डा। विनोद मञ्जनले दाहालका निबन्धका बारेमा समीक्षा प्रस्तुत गर्नुभयो । भट्टराईले दाहाल परिवर्तन पक्षधर कवि भएको बत...