भाषा/साहित्य

नेपाल । खेमलाल–हरिकला लामिछाने प्रतिष्ठानले विक्रम सम्वत २०८० सालमा प्रकाशित नेपाली साहित्यको उत्कृष्ट कृतिलाई प्रदान गर्ने पद्मश्री साहित्य पुरस्कार प्रा. कृष्ण गौतमको उपन्यास ‘अद्वैत’ लाई अर्पण गर्ने निर्णय गरेको छ । प्रतिष्ठानलाई प्राप्त १८७ पुस्तकमध्ये विस्तारित सूचीमा १५ पुस्तक तथा संक्षिप्त सूचीमा ५ पुस्तक सार्वजनिक गरिएको थियो । द्वैत, अद्वैत तथा बहुलवादमा आस्था भएपनि मानवताको सार मूलतः एक रहेको तथा विश्वास, मत र मार्गहरू अनेक भएपनि मुहान एक रहेको व्याख्या गर्दै मानव समाजमा समभाव, समानुभूति तथा ऐक्यबद्धता स्थापना गर्ने विषयमा अत्यन्तै परिस्कृत तथा बोधगम्य भाषा र शैलीमा अद्वैत उपन्यास लेखिएको छ । प्रखर समालोचक कृष्ण गौतम पूर्वीय तथा पाश्चात्य दर्शन र साहित्यका गहन अध्येता तथा उत्तरआधुनिक सिद्धान्तका व्याख्याता पनि हुनुहुन्छ । प्रा. गौतमका समालोचनात्मक र आख्यानात्मक एक दर्जनभन्दा बढ...

नेपाल । नेपाली हास्यव्यङ्ग्यको संवर्द्धन र अभ्युत्थानमा समर्पित फित्कौली अनलाइन मिडियाद्वारा ५ हास्यव्यङ्ग्यकर्मीहरूलाई सम्मान गरिएको छ । हरेक वर्ष भाद्र महिनामा समर्पण गरिने विभिन्न सम्मान एवं पुरस्कारहरू वर्ष २०८१ का लागि समर्पण गरिएको हो । फित्कौली अनलाइन मिडियाद्वारा स्थापित ‘फित्कौली हास्यव्यङ्ग्य राष्ट्रिय सम्मान–२०८१’ द्वारा विगत चार दशकदेखि हास्यव्यङ्ग्य लेखन तथा यसको उन्नयनमा क्रियाशील व्यक्तित्व हेटौंडा, मकवानपुरका आरसी रिजाललाई नगद रु २०,१०५/- सहित सम्मानपत्र प्रदान गरिएको छ । सर्लाहीका हास्यव्यङ्ग्य लेखक महेश थापालाई ‘गोविन्द–विजया फित्कौली हास्यव्यङ्ग्य राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार– २०८१’ तथा गोरखाका हास्यव्यङ्य कवि सुभाषचन्द्र देवकोटालाई ‘फित्कौली हास्यव्यङ्ग्य राष्ट्रिय कविता पुरस्कार-२०८१’ प्रदान गरिएको छ । त्यसैगरी सिन्धुपाल्चोकका हास्यव्यङ्ग्य निबन्धकार देवीप्रसाद चापाग...

–लक्ष्मी ‘रेशमी’– बा... म भित्र छन् मेरा आँखाको नानीमा हातका शीपहरुमा खुट्टाका हरेक चालमा ओठको मुस्कानमा मन भित्रको पिडामा मस्तिष्कको सोचमा मुटुको हरेक स्पन्दनमा मैले फेर्ने सुस्केराहरुमा शरीरभरि नशा नदीमा हड्डीका हरेक टुक्राहरुमा मैले गर्ने हरेक मेहनतमा । बा... तिमी भएर म बनेको हरेक पटक ऐना हेर्दा म आफुललाई भन्दा पहिला तिमीलाइ देख्छु, महशुस गर्छु कुनै पल र दिन छैन तिमी बिना म, म भएको त्यसैले बा... आफुलाइ बिर्सेँ भने मात्र म तिमीलाइ सम्झनेछैन...। –चन्द्रपुर, रौतहट ।...

–आर.आर. चौलागाईं– नरेन्द्र आधुनिक विचारको मान्छे । पश्चिमी सभ्यताबाट प्रभावित । रीतिरिवाज, परम्परा केही नमान्ने, जे मनमा आउँछ त्यही गर्नुपर्ने । उसकी स्वास्नी उर्मिला पनि त्यस्तै । कुनै बन्धन नचाहने, ऊभन्दा पनि एक कदम अगाडि । राम्रो जागिर । भव्य बङ्गला । बैँक ब्यालेन्स । मोटरकार । नोकरचाकर । ऐसआरामले भरिपूर्ण । न अभाव । न अनिकाल । एकले अर्काको स्वतन्त्रता हनन नगर्ने । कोही कसैको तगारो नबन्ने । दुवै जनाको सहमति । नरेन्द्रको आज बाहिर जाने तयारी । श्रीमतीलाई जानकारी दिन्छ–‘साथीले बोलाएको छ । उतै बस्छु होला ।’ उर्मिला पनि निकै सजिसजाउ भएर माइत जान तम्सिन्छे । शहरको एकान्त गल्ली । रेड एरियाको नामले प्रख्यात । ग्राहकलाई पर्खेर बसेका होटल र लजहरू । एउटा अधबैँसे युवक सरासर एउटा लजभित्र प्रवेश गर्छ र कोठा बुक गर्छ । युवक लजवालालाई सोध्छ–‘तपाईँकोमा...को व्यवस्था छ कि छैन ?’ लजवाला जवाफ दिन...

–मिथिला अधिकारी– सबै कुरा समयले खटाउँछ म के भनौं आँखामा शत्रु पनि अटाउँछ म के भनौं । संगत गर्नु सोचेर मात्रै जमाना खराव छ अमिलो परेपछी दूध फटाउँछ म के भनौं । गर्न त हर प्रयास गर मलाई सिध्याउने ईर्ष्याले तिम्रै आयु घटाउँछ म के भनौं । सकेसम्म आफ्नै मनसँग रमाउनु सङ्गी अरूले त अनेक पाठ रटाउँछ म के भनौं । तिमीले, मैले सोचे जस्तो छैन यो दुनियाँ मदिरा राख्न मन्दिर हटाउँछ म के भनौं । –हेटौंडा, मकवानपुर ।...

–तुलसी घिमिरे– एउटा कालो पर्दा खस्छ आँखा अघिल्तिर अनि म घोर निन्द्रामा पर्छु समयले मलाई जोडसंग अठ्याउछ म हल न चल हुन्छु उसले मलाई बाँधेर टुन्क्याउछ काउकुती लगाउछ मलाई हँसाउछ मेरो भने निन्द्रा पुगेको छैन निन्द्रादेबीलाई अँगालो मारेर गहिरोसंग घुर्न मन छ निर्दयी समय लुसुक्क आउँछ चिमोटेर अङ्ग दुखाउछ सुनेको छ मेरा दुबै कानहरुले डालिमा चराको आवाज चिसो हावाले निमोठ्छ मेरा दुबै कान बोट्को फेदीमा असरल्ल झरेका पारिजातका फुलहरु हावाले उडाएर ल्याउछ बास्ना ठ्वास्स ठोकिन्छ नाकमा छिर्छ नाकको फोन्द्रोबाट रोमाञ्च भरिएको परिवेश खोलालाइ पनि मन छ होला एकछिन टक्क उभिनु पेटभरि स्वास फेर्नु कति मनलाग्दो हो पहाडभरी फुलेको लालीगुँरास ट्याप्प टिप्नु र घुँसार्नु कोशभरीको लामो चुल्ठोमा गोधुलिमा सुर्य रातो हुन्छ पहाडको टाकुराले सिउँदो भर्छ आजको दिन बिदाबारी हुदै सुर्य ओरालो लाग्छ एउट...

–सर्वज्ञ वाग्ले– वर्षातको भेलमा पनि आगोको फिलिङ्गोझैँ उछिट्टिएर सल्किन खोज्छ जिन्दगी यो गोठमा जन्मिएर ठालु हुन खोज्ने भ्रष्ट बुद्धि त होइन होला मेरो दैनन्दिनी चलाउन मेसिन बनेको शरीर यो चढेर पहाडको थुम्कोमा भत्केका सपनाहरूको क्षितिज नियाल्छ भत्किँदै छन् कर्मका अवशेषहरू निभ्दैछन् भविष्यका दियाहरू दुःखको सागरमा पछारिएको असहाय जीवन यो जुद्धै छु तुफानसँग हरतरहले आँधी बनेर आएको हुरीक्यानको भेलमा अनवरत पौडींदै छु आशाको त्यान्द्रो समातेर थाक्न नहुने मेरा भाग्य रेखाले आफन्ती र स्वजनकै कपटपूर्ण भँगालाहरू म जन्मनु अगाडि नै तय गरेछन् कोरिदिएछन् मेरा निम्ति अभागी हस्तरेखाहरू त्यसैले त म सपनामा पनि चिच्याउँदोरहेछु बेसरी के म अभागी नै हूँ त ? जीवनका गोरेटाहरूमा कही कतै मैले चौतारी देखिन म अनवरत यात्रामा छु टेकेर अग्निपथ घस्रेर चट्टानको पहाड डुबेर भुमरीको...

नेपाल । कवि विपिन पाठकको मरभूमिमा वसन्ती याम कविता संग्रह बजारमा आएको छ । ईन्डिगो इन्कले प्रकाशन गरेको सो कविता संग्रहमा समसामाहिक विषयसग जोडिएका ३७ वटा कविता संग्रहित छन् । विकृत राजनिति, संस्कृति, परम्परा र रितिरिवाजलाई कवितामा सुष्म रुपमा केलाइएको छ । कवि पाठकले लेखन आन्दोलन भएकाले सपनाका नायक ठानेकाहरुले नै सपनाको हत्या गरिरहेको कुरुप दृश्यको साक्षि बस्दा र रुखलनको जाँतोमा आदर्शहरु पिनिएको देख्दा विकृत राजनितिका बारेमा कविता लेख्नु परेको बताउनुभयो । साहित्यकार अभय श्रेष्ठले पुस्तकको भूमिकामा कवि विपिनका कवितामा कथ्य चेतना र त्यसलाई अभिव्यक्त गर्ने कला मजवुत रुपमा आएको उल्लेख गर्नुभएको छ । मरभूमिमा वासन्ती याम कविको पहिलो कृति हो । चितवन माडीमा लामो समयदेखि शिक्षण पेशामा आवद्ध पाठक कविता लेखनमा पनि उत्तिकै साधनारत छन् ।...

–रमेशचन्द्र घिमिरे– मेरो प्यारो स्कुलको प्यारो फूलबारी सजाउन मन छ मलाई फूलको बेर्ना सारी । फूलबारीमा फुल्ने फूल रङ्गीचङ्गी छन् फूलबारीलाई माया गर्ने साथी सङ्गी छन् चिरिच्याट्ट बनाउनु छ सफा सुग्घर पारी हामी पनि सफा पारौँ हाम्रो फूलबारी । प्यारा मेरा गुरुहरू प्यारा साथीभाइ माया गर्न जानेको छु मैलै सबैलाई त्यस्तै माया गर्छु फूललाई गोड्छु झार फाली यही मायाले झाङ्गिने छ हाम्रो फूलबारी । रमाउँदै स्कुलमा मैले टेकेपछि मलाई पढ्ने जाँगर चल्छ यस्तो देखेपछि फूलझैँ राम्रो हुन मन छ मनकै फोहोर फाली हामी जस्तै सुन्दर बनाऔँ हाम्रो फूलबारी । खाल्टा खनौँ घोचो गाडौँ बार बनाई घेरौँ छेस्का खोजौँ डोरी कसौँ वरिपरि बेरौँ फूलबारीको जतन गर्ने बनौँ हामी माली स्कुल जस्तै राम्रो बनोस् हाम्रो फूलबारी । -भोर्लेटार, लमजुङ ।...

–लक्ष्मी ‘रेशमी’– प्रचण्ड गर्मीमा एक झोँका तुफानको बेग काला सेता बादल बर्सियो बेस्सरी छायाँको खोजिमा भौँतारिएका दुइचार जीवनहरु खुशीले नाचिरहेका कदमका पातहरु आफुमै समाहित थोपाहरुलाई चुम्दै झुमिरहेका फुलपत्रहरु तनको शीतलता मनसम्म नपुग्दै चर्किएको घाम देखेर ट्वाल्ल परेर टोलाइरहे बर्षाको मायावी चाल र क्षणभरमै बदलिएको मौसम देखेर । –चन्द्रपुर, रौतहट । ...