भाषा/साहित्य

नेपाल । वरिष्ठ पत्रकार तथा साहित्यकार विजय चालिसेको शुक्रबार निधन भएको छ । गोरखापत्र संस्थानका पूर्वकार्यकारी अध्यक्ष तथा गोरखापत्र दैनिकका पूर्वप्रधान सम्पादकसमेत रहेका चालिसेको ७४ वर्षको उमेरमा निधन भएको हो । जोरपाटीस्थित नेपाल मेडिकल कलेजमा उपचारको क्रममा उनको निधन भएको पारिवारिक श्रोतले जनाएको छ । उनी केही समयदेखि बिरामी भएर उपचाररत रहेका थिए । आमसञ्चार तथा पत्रकारिताको अध्यापन समेत गर्दै आएका चालिसेका आमसञ्चार र पत्रकारिता सम्बन्धी र साहित्यिक पुस्तकहरू प्रकाशित छन् ।...

-सुदीपभद्र खनाल- हावा नेती पकड गतिको शैल अग्ला मदानी ठेकी धर्ती गगन गृहमा जिन्दगी मात्र पानी गड्गड् गड्गड् मथन छ दही हेर आवाज आयो नौनी हाम्रो प्रगति पथको सभ्यता मुस्कुरायो यो ब्रम्हाण्डै घट नियतिले मथ्छ सुन्छन् मनुष्य हेर्छिन् बाली प्रकृति विजुली ढ्याङ्ङ चट्याङ खस्छ तान्यो डोरी सुन विधि उठी कर्ममा जुट्न आयो निक्ली नौनी सत र करुणा ज्ञान को मुस्कुरायो भुँड्का जस्ता नवग्रह झुली झुण्डिएका सिकामा मोती दाना मृदुल शशि छन् टल्किने नाशिकामा छल्के सातै घरर जलधि घ्वार्र आवाज आयो नौनी आहा विपुल भवमा सौम्य सौन्दर्य छायो मथ्ने आफ्नै क्रम छ विधिका ताल हुन् भोर रात खेताला हुन् ऋतु र दुनियाँ कालको दाल भात तान्ने छोड्ने घररर हुँदा हर्ष वा दु:ख छायो निक्ल्यो नौनी सरस वसुधा प्रेमले मुस्कुरायो पिर्का चौको चहुर हरिया ताल लाग्छन् कचौरा छिर्का झर्ना विपिन तनका वस्त्र भोटो र दौरा हल्यो ठ...

-धनराज गिरी- -- अनेक प्रपञ्च र घनचक्करहरू पार गरी दिक्क भएर आधा रातमा घरबाट लुसुक्क निस्कियो नभोमणि चिन्तक,बाठो हो,तर इमानदार ! उसको इमानदारीले हावा खायो। सरल र सज्जन बनेको हो,काम लागेन। गौतम बुद्ध बन्न होइन,कुन्नि के हुन हो,निस्कियो। सामाजिक संजालमा " इटहरी ब्लूज र मैनाली ब्लूज " जस्तो गरेन । चार छोरीहरूको बा,पत्नी कर्कश, आम्दानीले धान्न गाह्रो,खर्चालु जीवनसङ्गिनी, शङ्का पनि अति गर्ने। " ह्या,अरू अरू पनि भागेका हुन् -- भाग्छु" सोच्यो,र टाप! -- तीन महिना बरालियो। देश छोडेन। मनले के खोजेको हो? के?किन निस्किएको घरबाट ? थाहा छ,थाहा छैन। " मेरो खोज शान्ति हो,मनको शान्ति! " स्वसम्वाद! " स्व " पढेको थियो। नथियाको सम्झना आयो। पागलवस्तीतिर गएन। दुई चार चुली चढ्यो। मेचीदेखि महाकालीसम्म चक्कर लगाएर पनि उसको " खोज " पूरा भएन। " हे महादेव, म यत्तिकै फर्किने त घर?मार्छे मेरी ज्वालामुखीले!के मुख देखाउ...

-आर. आर. चौलागाईं- अहिले जताततै छ्यासछ्यास्ती भेटिन्छन् श्रीपेच नलगाएका राजाहरू । गाउँदेखि शहरसम्म भेटिन्छन् वडादेखि पालिकासम्म भेटिन्छन् संसद भवनदेखि सिंहदरबारसम्म भेटिन्छन् बालुवाटारदेखि शीतल निवाससम्म भेटिन्छन् । पहिला राजा एउटामात्रै हुन्थ्यो अहिले असङ्ख्य छन् पहिला एउटा राजाले मात्रै लुट्थ्यो अहिले हज्जारौँले लुट्छन् । हिजो टाढैदेखि हाँसेर बोल्नेहरू अहिले राजा भएर होला गजक्क परेर हिँड्छन् बोल्दैनन् हिजो हात मिलाएर अङ्कमाल गर्नेहरू अहिले राजा भएर होला नमस्ते पनि फर्काउँदैनन् फोन उठाउँदैनन् हिजो अनेकथरी सपना देखाउनेहरू अहिले राजा भएर होला सपनाका कुरै गर्दैनन् । अहिले पुस्तकालयमा भेटिँदैनन् साहित्यिक समारोहमा भेटिँदैनन् साँस्कृतिक कार्यक्रमहरूमा भेटिँदैनन् पत्रिका पसलहरूमा भेटिँदैनन् जनताका दु:ख र पीरमर्कामा भेटिँदैनन् बरु अहिले भट्टीभट्टीमा भेटिन्छन् जूव...

-आरसी रिजाल- अफिसबाट श्रीमान आउनासाथ रिताले-- " कान्छो देवरले बिमारी बाउलाई उपचार गराउन काठमाडौं ल्याउँदै छ्न् रे ! जान्ने भएर हजुरको ज्याद्रो घिट्घिटे बाउलाई हाम्रोमा राख्न नबोलाइस्योस्। बाउलाई सिधै अस्पतालमा भर्ना गर्न भनिस्योस्। बुवाको शेषपछि जिउनी हसुर्ने कान्छाकान्छी? खाँचो लागिराछ खर्च ब्यहोर्न र स्याहार्न , म त सक्तिनँ भनिन् । श्रीमानले -- समस्यापर्दा आफन्तकाँ नआएर कहाँ जाउन त ? पोहोर तिम्रो आमालाई हामीकैं राखेर उपचार गराएको बिर्सियौ भने। रिताले -- मेरो आमासँग हजुरको बाउको तुलना गर्न मिल्दैन। हजुरका जेठान, सालो बिदेसमा भएकाले आमा स्याहार्नु मेरो बाध्यता थियो।फेरि उपचार खर्चभन्दा बढी रकम उनीहरुले पठाएका थिए।कान्छो भाइले क्रिया खर्च जोगाउन खोज्या जस्तो छ। हजुरको खोपडीमा त गिदिभन्दा बढी लिदि थोपरिस्या जस्तो लाग्छ भनिन् । श्रीमानले -- साह्रै छुच्चो त हुनुभएन भने। रिताले -- ...

- रमेशचन्द्र घिमिरे- चुटुक्कको सानो सानो पहिरी ढाका टोपी हिँड्न मन छ मलाई अब शिर मेरो छोपी टोपी हाम्रो सभ्यता हो टोपी हाम्रो सान टोपी नै हो नेपालीको राख्ने सधैँ मान यही टोपी लगाई हिँड्छु भन्छ भाइ गोपी ढल्काएर हिँड्न मन छ मलाई झिल्के टोपी टोपी लाउँदा मलाई अरू गाउँले भने भनुन् पाखे भनुन्, गवाँर भनुन् स्याउले भने भनुन् सभ्यताको कलममा मसी मैले चोपी संस्कृतिलाई जोगाउनु छ लगाएर टोपी । -भोर्लेटार, लमजुङ ।...

नेपाल । उत्तम कुँवर स्मारक पुरस्कार गुठीले २०८१ सालको ‘उत्तम शान्ति पुरस्कार’ नियात्राकृति ‘अक्षत अन्टार्कटिका’ सर्जक जीवा लामिछानेलाई प्रदान गरेको छ । जेठ १२ काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रममा प्राडा वासुदेव त्रिपाठीले नियात्राकार लामिछानेलाई गैरआख्यान कृतिलाई मात्र प्रदान गरिने ‘उत्तम शान्ति पुरस्कार’ प्रदान गरे । पुरस्कारका साथ नगद एक लाख एक रुपैयाँ समेत प्रदान गरियो । प्राडा त्रिपाठीले लामिछानेलाई बधाई दिँदै उत्तम कुँवरसँगको आफ्नो सम्बन्धबारे चर्चा गरे । ‘रूपरेखा’ अविस्मरणीय साहित्यिक पत्रिका रहेको उनले उल्लेख गरे । उनले उत्तम कुँवर कुशल सम्पादक मात्र नभएर अनुवादक पनि भएको बताए । नियात्राकार लामिछानेले यो पुरस्कारले आफूलाई जिम्मेवारी थपेको महसुस भएको बताए । उनले ‘अक्षत अन्टार्कटिका’ लेखनको रचनागर्भबारे चर्चा गरे । आफूले यात्राको अनुभूतिलाई शब्दमा उतार्ने काम मात्र गरेको उनले बताए । समाल...

अमेरिका । अमेरिकामा बसोबास गर्दै आएका विभिन्न पेशा व्यवसाय तथा सेवामा कार्यरत व्यक्तित्वहरुले नेपाली भाषा, साहित्य, कला र सृजनात्मक शैलीमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको बताइएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज (अनेसास) मेरिल्याण्ड च्याप्टरले आयोजना गरेको कार्यक्रममा सहभागी वक्ताहरुले विदेशमा बस्ने नेपालीहरुले नेपाल र नेपाली भाषालाई विस्तारित रुपमा काम गर्दै आएको बताएका छन् । कार्यक्रममा पूर्व अर्थमन्त्री तथा कवि शंकरप्रसाद कोइरालाले विदेशमा बस्ने नेपालीहरुले भाषा साहित्य र कलाप्रति देखाएको सदभाव र सक्रियता प्रशंसनीय रहेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘‘जे जस्ता कारणले भएपनि मातृभूमि छाडेर यहाँ आईसकेपछि तपाईहरुले भाषा,साहित्यको उत्थानमा खेल्नुभएको भूमिका र गर्नु भएको प्रयास प्रशंसनीय छ ।’’ कवि समेत रहनुभएका कोइरालाले नेपाली भाषा र साहित्यको उत्थानको लागि अझै धेरै प्रयत्नको खाँचो...

नेपाल । साहित्यकार मोहन सिटौलाको जीवनमा आधारित शारदा मासिकले प्रकाशन गरेको ‘मोहन सिटौला व्यष्टि र समष्टि’ विमोचित भएको छ । मंगलबार काठमडाौंमा आयोजित कार्यक्रममा पुस्तक विमोचन गर्दै नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका पूर्वकुलपति गंगाप्रसाद उप्रेतीले प्रस्तुत पुस्तकबाट सिटौलाको साहित्यिक योगदानबारे ध्यानाकर्षण गराउन मद्दत पुग्ने बताउए । पुस्तकको समीक्षा गर्दै प्राडा देवी नेपालले पाँच खण्डमा विभाजित कृतिमा ५० नेपालीमा, चार अंग्रेजीमा र चार शुभकामनासहितका ५८ जना लेखकका रचना रहेका जानकारी दिए । लेखकहरूले सिटौलालाई ‘नयाँ मुलुकका नाद’, बहुप्रतिभाका धनी, सिद्धिसुधा, चुचुरोका मान्छे, पीडाका पहाड फोर्दै उज्यालो रोप्ने, महारथी, विश्वमानवलगायत उपमा दिएका छन् । अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाजका पूर्वअध्यक्ष सिटौलाका ११ पुस्तक प्रकाशित छन् । ८२ वर्षीय उनी अद्यापि साहित्य सृजनामा क्रियाशील छन् । हाल अमेर...

नेपाल । बाह्र वर्षीय प्रदिप्ता बडूको पहिलो उपन्यास ‘डेड अर अलाइभ’ आइबार एक कार्यक्रमबीच सार्वजनिक गरिएको छ । आवरण क्रियसनद्वारा राजधानीमा आयोजित कार्यक्रममा प्राडा लवदेव अवस्थी, साहित्यकार हेमन्ती जोशीलगायतले संयुक्त रूपमा बडूको उपन्यासको लोकार्पण गर्नुभयो । प्राडा अवस्थीले बालसाहित्यकार बडूको काल्पनाशील र सिर्जनात्मक क्षमताको आकलन पहिलो पुस्तकबाटै गर्न सकिने बताउनुभयो । उहाँले उपन्यासलाई नेपाली भाषामा पनि अनुवाद गरी पाठकको पहुँचसम्म पुर्याउन सुझाव दिनुभयो । आवरण प्रकाशनका प्रबन्धनिर्देशक रमेश पौडेलले बडू बालसाहित्यका लागि प्रतिभावान् र सम्भावना बोकेको लेखिका हुन् भन्दै कलिलो उमेरमा लेखेको उपन्यासमा उहाँको सिर्जनात्मक क्षमता देखिएको बताउनुभयो । उहाँले लेखक बडूले आफ्ना पिताको जन्मदिनकै अवसरमा पुस्तक लोकार्पण गरी उहाँलाई जन्मदिनको उपहार दिएको बताउनुभयो । लेखकका पिता कैलाश बडूले प्रदिप्ताल...